De ontdekking fan het Fries (2): wol of net grutsk op Fryslân

​Ferline wike wie de hashtag #grutskopfryslan in dinkje op Twitter. In soarte fan keatlingbrief wêrmei minsken inoar fregen oft sy ek grutsk op de provinsje binne en it sjen litte woene mei in moaie foto.

Ut in kwalitatyf heechsteand stikje sjoernalistyk fan Omrop Fryslân oer dizze aksje, begriep ik dat de twitterkeatlingberjochte-aksje in protest is tsjin de rinnende hashtag #trotsophetnoorden fan de SNN. Ommers: "Friezen binne Friezen, gjin noarderlingen".
​
Ik moast gapje.

De Mensenrechtenvlag van Tûmba

De Elfwegentocht van 2018

De Buurvrouw & Buurvrouw bus

Wat in geëamel. Ik wit net hoe’t it mei kollega-Friezen giet, mar ik fiel my yn alle gefallen perfoarst net in suderling. Ik fiel my wol in noarderling yn ieren en sinnen. Dat hâlden en dragen dat sa bepaald is troch it kâlde klimaat. Woest en noest. Calvinistysk. Oerdeis hurd wurkje en jûns de kachel opstookje en mei de minsken dêr’st fan hâldst genietsje fan lytse dinkjes: in kop waarme sûkelarje, wollen sokken en in goed boek. Dêrom fiel ik mei ek mear ferbûn mei Denen (hygge), Sweden (lagom), Grinzers en Drinten as mei Belgen, Italianen, Limburgers en Brabanders. Ik bin foarme troch it noardlike plak dêr’t ik berne bin.

En ja, dêr bin ik fiel ik my yn thús of - zo u wilt - ik bin der grutsk op.

No sil it allegear net sad djip gean foar de betinkers fan de sjauvinistysk-nasjonalistyske twitterkeatlingberjochte-aksje. Dat snap ik ek wol en de minsken dy't hashtaggrutskopfryslan binne, litte dat benammen sjen mei fotootsjes fan it moaie Fryske lânskip. Unskuldich en hashtagleaf, mar dan sjoch ik dat ien fan de earsten dy’t útnûge wurdt foar de keatlingaksje Jenny Douwes is en dan fleant it my oan…

De fraach fleant mei oan oft ik eins noch wol ‘grutsk’ bin op Fryslân. Om’t ik my ôffreegje wat Fryslân eins is, anno 2021? Om’t ik hielendal net sa wiis bin mei it konservative, folkloristyske, truttich-tradysjonele en sjauvinistyske Fryslân dat Zwarte Piet (in Amsterdamske útfining!) swart hâlde wol. Dat in stek om de provinsje hawwe wol om de wolf bûten te hâlden. Dat har tsjin de Rânestêd ôfset mei -gotbetert – karbidsjitterij. Dat in hoanne yn in koer yn in flaggemêst hinget en dat net bistemishanneling, mar tradysje neamt.

Bin ik eins noch wol in echte Fries?

De saken dêr’t ik waarm fan wurd, binne ommers hiele oare saken. Sa bin ik wiis mei it feit dat myn wein op saneamde blauwe diesel rydt. Blauwe diesel is in brânstof dy’t makke is fan plantaardich materiaal en it is sels skjinner as elektrysk ride. Ik kaam op it spoar fan blauwe diesel nei de Elfwegentocht fan 2018. Fryslân rint foarop wat it tal tankstasjons oanbelanget dêr’st blauwe diesel tanke kinst. Dat, grutsk op de Elfwegentocht!

Ik bin wiis mei de Fryske organisaasje Tûmba, dat al desennia lang fjochtet tsjin diskriminaasje. Diskriminaasje fansels op it mêd fan swart/wyt en de LHBTI-mienskip, mar ek opkomt foar de rjochten fan froulju, Frysktaligen en alderein en folle net genôch. Sa besjoen wie it in kwestje fan tiid ear’t der in flagge komme soe dy’t alle minskerjochten fertsjintwurdiget. De minskerjiochteflagge dy’t Tûmba betocht hat wurdt yntusken yn it hiele lân brûkt. Dat, grutsk op Tûmba!

No haw ik tafallich in treflike muzyksmaak en bin dêrom tige wiis mei it festival Welcome to the Village dêr’t ik trije fan myn favorite bands sjoen haw (Balthazar, dEUS en Franz Ferdinand) dy’t oars perfoarst net yn Fryslân spile hienen. It festival hat de prestisjeuze EFFE Award krigen foar de  programmearring, de lokale en regionale kultuergearwurking, it duorsemensstribjen en de wize dêr’t men sjocht nei de mienskip fan de takomst. Dat, ik bin net de iennichste dy’t grutsk is op Wttv!

Wiis fansels ek mei de Fryske taal en de minsken dy’t har brûke. De ferhalefertellers as Willem Schoorstra en Sjoerd Bottema, Frysktalige tûzenpoat Anne Popkema, dichters as Geart Tigchelaar en Arjan Hut, de earste Frysktalige supermerk yn Eastermar, it provinsjale Taalskipperstiim, Ljouwert Literatuurstêd en Frysktalige bestjoerders as komissaris Brok, boargemaster Kramer en wethâlder Dijkstra.

En sa is der wol mear om wiis mei of sels grutsk op te wêzen: gjin avondklokrellen yn Fryslân, see-earnenesten, twa Dark Sky parken, de Buurvrouw & Buurvrouwbus yn Ljouwert, de frijwilligers op it strân om de smoargens fan MSc Zoe op te romjen,

It sil in inkelde lêzer opfalle dat ik it Fryske lânskip net neam, wylst alle dielnimmers oan de twitterkeatlingberjochte-aksje dat wol diene. It kloppet, grutsk wêze op in lânskip fyn ik eins wat nuver. Mar dêr oer letter mear.