De Zilveren Bijbel

Hoogtepunt van de vakantie was - voor mij - een bezoekje aan de Universiteit van Uppsala. Daar ligt in een tentoonstelling de Zilveren Bijbel, de Codex Argenteus. Om meerdere redenen een bijzonder boek. In de eerste plaats: het is oud (6e eeuw). In de tweede plaats: de bijzondere uitvoering (paars perkament met zilveren en gouden letters). Nu zijn er echter wel meer oude boeken en waardevolle schatten, de Codex Argenteus is uniek omdat het enige document is met een uitgebreide tekst in het Gotisch. 

Het Gotisch is een uitgestorven Germaanse taal. Naast het Noord-Germaans (Deens, (Oud-)Noors, Zweeds) en het West-Germaans (Duits, Engels, Fries) was er ooit het Oost-Germaanse Gotisch, de taal van de Ostro- en Visigoten. Twee ietwat tragische volkeren die door de eeuwen heen naar verschillende plekken in Europa vluchtten, onderdrukt werden door Romeinen en Hunnen, maar ook een bloeiperiode kenden in de 6e eeuw als de heersende klasse in het huidige Italië.

​Dat was ook de periode dat de Ostrogotische koning Theodoric de Codex Argenteus liet maken. Een pronkstuk dat niet alleen devotie, maar ook macht moest uitstralen. Het was een heruitgave van Wulfila's bijbel (een bijbel die eigenlijk alleen bestaat uit de vier evangeliën). Deze bisschop had de Goten twee eeuwen eerder een vertaling van de evangeliën gemaakt en daarvoor een eigen Gotisch alfabet ontwikkeld.

​Er zijn verschillende theorieën over wat er met de Zilveren Bijbel is gebeurd nadat de Goten hun macht hadden verloren, maar feit is dat het in de 16e eeuw in een klooster in het Duitse Werden gevonden is. Daarna kwam het in handen van de keizer van het Heilige Roomse Rijk, Rudolf II die zetelde in Praag. Van daar verdween de bijbel naar Stockholm als oorlogsbuit nadat de Zweden Praag hadden geplunderd.

​Korte tijd verdween het nog naar Nederland als gift van de Zweedse koningin Kristina aan Isaac Vossius. Aardig detail is nog dat de codex in die tijd uitgebreid werd gezien door Franciscus Junius die Germaanse talen bestudeerde. In dat kader woonde hij een tijd bij Gysbert Japicx in Bolsward. Junius verzorgde de eerste uitgave van de Codex Argenteus.

Later werd het teruggekocht door Magnus de la Gardie van de Universiteit in Uppsala, waar het sindsdien wordt bewaard. Hoewel er op enkele andere plekken nog Gotische tekst(fragment)en bestaan, biedt alleen de Codex Argenteus ons een uitgebreide blik op de uitgestorven Gotische taal van de vroege Middeleeuwen.