De tijd

Het is nog maar een goeie week geleden dat op social media en hier thuis steen en been geklaagd werd over de zomertijd. En nu zijn we het alweer vergeten. Gister was ik (weer) in het Planetarium van Eise Eisinga in Franeker. Niet alleen het oudste nog werkende planetarium ter wereld (dat wist de gewaardeerde lezer ook wel), maar eveneens het grootste mechanische planetarium ter wereld, aangezien men overal de sterrenhemel tegenwoordig projecteert.

Wat ik blijkbaar sinds het vorige bezoek alweer vergeten was, is dat de klok die Eisinga in zijn immer indrukwekkende kunstwerk heeft verwerkt, compleet verkeerd loopt. Maar dan ook niet een klein beetje. Omgerekend liep de klok van Eisinga een uur en veertig minuten (1:40u) achter!

De uitleg is eenvoudig: we hebben de wereld opgedeeld in tijdzones. Die waren er in Eisinga's tijd nog niet. Dat hoefde ook niet, want de wereld was veel kleiner. De meeste mensen kwamen zelden of nooit uit het dorp waar ze woonden. De tijd werd toen nog echt bepaald aan de stand van de zon. Op het hoogste punt was het twaalf uur. Kon je zien op de zonnewijzer. 

Toen er treinen gingen rijden, was het niet meer voldoende om in ieder dorp afzonderlijk te weten hoe laat het (ongeveer) was, maar ontstond de noodzaak voor het hele Nederland een centrale (precieze) tijd af te spreken. Later gebeurde dat wereldwijd en werden hele landen ingedeeld in een tijdzone tussen Noor- en Zuidpool.

Het is goed om te realiseren dat tijdzones dus afgesproken zaken zijn. Er is een 'centrale tijd', maar Nederland bevindt zich in de Central European Summer Time (CEST), wat betekent dat het even laat is in Warschau als in Santiago de Compostella.

Belachelijk natuurlijk, want als de zon op zijn hoogste punt staat in Berlijn (12:00u), is het nog lang niet zo ver in Franeker. Dat kan dus inderdaad wel een minuutje of veertig schelen. Tel daar nog eens de nonsens van de zomertijd bij op en Eise Eisinga was zo gek nog niet. Voordat wij er een potje van maakten met treintijden, tijdzones en zomertijd, kon hij in zijn Planetarium heel precies de tijd aangeven.

Ik heb vorige week een nieuw horloge gekocht. Al zoekende op internet kwam ik horloges tegen die twee of drie verschillende tijdzones konden weergeven. Leuk als je familie in Australië hebt en je wilt weten of je ze kunt videobellen, maar ik had geen reden om dat te willen hebben, dus ik kocht een horloge met één wijzerplaat.

Nu heb ik er spijt van, want het is niet onaardig om een horloge te hebben dat én Central European Summer Time én Franeker Mean Time aangeeft.

Hawar, ik koop wel een zonnewijzer bij de Intratuin.