Uiteindelijk gaan veel verhalen over de moeizame tocht naar een hoogtepunt: de schat wordt gevonden, ze krijgen elkaar, het kwaad wordt overwonnen, of je overwint jezelf. Factory Summers van Guy Delisle is een graphic novel waarin nergens naartoe wordt gewerkt en dus ook geen climax wordt bereikt.

Het verhaal kabbelt vier zomers lang langs de weinig verheffende belevenissen van de bij aanvang zestienjarige hoofdpersoon die in de vakantieperiodes in de grote papierfabriek van zijn woonplaats Quebec een bijbaantje heeft.

Toch is het ook zonder spanningsboog een heel leesbaar boek. Een page-turner zelfs. 

Vanaf het begin worden je als lezer meegenomen de fabriek in. Je krijgt ontzag voor de grote papiermachines, je voelt je ongemakkelijk in de onbehouwen macho cultuur (die overigens heel gemakkelijk omslaat naar grensoverschrijdende aanrakingen) en je voelt de druk van fysiek werk in een luidruchtige, veel te warme omgeving.

Delisle zet de ruige fabriek af tegen een paar gevoelige verhaallijntjes: de hoofdpersoon die veel liever naar de bibliotheek gaat, thuis zit te tekenen en uiteindelijk 'fine arts' gaat studeren. Daarnaast is er het moeizame contact dat hij heeft met zijn vader die als ingenieur ook in de fabriek werkt.  Hij ziet z'n vader  na de scheiding nog maar één keer per jaar en ondanks dat ze nu op dezelfde plek werken, komt een nieuw contact niet echt van de grond. Zijn vader komt immers niet op de werkvloer en de hoofdpersoon zelf komt niet op de kantoren.

De functie van die verhaallijntjes is dat daardoor een contrast ontstaat. De fabriek is niet wat de hoofdpersoon (het verhaal is autobiografisch) zoekt. dit is slechts een bijbaan, een 'summer job'. Z'n passie ligt heel ergens anders.

Dat wordt versterkt door de fragmentarische opbouw van het verhaal. Hier een ontmoeting met een nieuwe collega, daar een probleem met een machine, knellende laarzen, maar nergens ontstaat een warme verbinding met de werkplek of een duurzame connectie met een collega.

Geel
De tekenstijl benadrukt het verhaal op een briljante manier. Delisle biedt een eenvoudige tekenstijl, bijna op het naïeve af, maar weet tegelijkertijd zoveel details van het werken in de fabriek te geven, dat de fabriek bijna als een personage gaat leven.

Door slechts één kleur tussen de grijstinten te gebruiken, weet Delisle heel subtiel accenten aan te brengen. Meestal wordt de blik getrokken naar het gele t-shirt van de hoofdpersoon, maar vaak ook wordt met gele wolkjes het puffend functioneren van de machines duidelijk gemaakt. Mooi is ook de gele lucht aan de horizon die duidelijk maakt dat de hoofdpersoon na een nachtdienst met zonsopkomst naar huis fietst.

Guy Delisle heeft met Factory Summers een schitterend 'coming of age' verhaal geschreven. Geen coming of age met een woeste romance, niet snel volwassen hoeven worden door oorlog of tienerzwangerschap, maar door een blik in het gewone leven van gewone mensen in de fabriek te krijgen en de groeiende overtuiging: DIT wil ik niet, ik wil tekenen.

En dat is hem gelukt.

Factory Summers (2021) - Guy Delisle (ook in het Nederlands verkrijgbaar)

Begin 1994 viel ik net buiten de boot bij de gemeenteraadsverkiezingen. Pal/GroenLinks kreeg vijf zetels, ik stond op nummer zes. Gelukkig was er ook nog wel iets anders te doen. Ik werd bestuurslid van de provinciale afdeling van GroenLinks, die netjes in het Fries GrienLinks heette.

​Ik heb vooral nog vage herinneringen aan mijn korte tijd bij GrienLinks, behalve aan de grootste kwestie die in die tijd speelde: komt oud PvdA-er Johannes Spijksma op de lijst van GrienLinks of niet.

Ik kende Spijksma van mijn HBO opleiding maatschappelijk werk. Een verwarde man die jonger geweest moet zijn dan hij eruit zag. Weinig didactische vaardigheden, met ongetwijfeld heel veel kennis van zaken die hem zelf meer interesseerden dan dat wij, de studenten, er wat aan hadden.

Hij zat voor de PvdA in Provinciale Staten, maar kon met zijn fractie niet goed opschieten. Nadat hij ermee gebrouilleerd raakte, functioneerde hij een jaar of twee als zelfstandig, onafhankelijk statenlid.

Toen de kieslijsten voor de nieuwe periode moesten worden opgesteld, nam Spijksma contact met me op. Hij kende me niet meer als student van nog maar drie jaar geleden. Hij wilde graag bij ons op de lijst. Hoe het verder precies ging weet ik niet meer, maar ik herinner me dat ik met Spijksma één of meer gesprekken heb gehad en dat ik erachter kwam dat zijn belangrijkste drijfveer was dat - volgens hem zelf - zijn werk in de Provinciale Staten 'nog niet af was'. Mijn conclusie was: de man doet het voor zichzelf. Hij kon en wilde  nog geen afscheid nemen van zijn plek in de Staten. Met de PvdA ging hem dat niet meer lukken, hij had een ander vehikel nodig en dat was GrienLinks.

Er was ongetwijfeld een commissie die de concept kandidatenlijst opstelde en Spijkma tot mijn ergernis op plek drie plaatste. GrienLinks had sinds mensenheugenis twee zetels, we hoopten een keer een sprong naar drie te maken, dus dit was erg jammer.

Daartussendoor speelde het idee om met de PvdA een lijstverbinding aan te gaan. Reststemmen van de PvdA zouden dan bij GrienLinks kunnen worden opgeteld en ons wellicht aan een extra zetel helpen. Ik zocht daarover contact met mijn sociaal-democratische tegenhanger Cees Bijl, toen burgemeester van Leeuwarderadeel en voorzitter van de provinciale afdeling van de PvdA. Die gesprekken liepen moeizaam. Het was bij hem bekend dat Spijksma bij ons solliciteerde.

Tijdens de ledenvergadering waar de definitieve lijst moest worden vastgesteld probeerde ik de stemming te beïnvloeden met mijn kennis van zijn drijfveer. De Leeuwarder Courant schrijft daarover dat ik hem 'onder vuur nam' en vroeg wat voor hem belangrijker was: een nieuwe periode in de staten of (kandidaat zijn voor) GrienLinks. Uiteraard gaf hij een sociaal wenselijk antwoord en kreeg definitief zijn felbegeerde derde plek. Hoewel er meer mensen twijfels hadden bij de wenselijkheid van Spijksma op onze lijst, was lijsttrekker Willem Verf een uitgesproken voorstander. Ik vermoed overigens dat voor Verf de steek onder de gordel naar de PvdA belangrijker was dan inhoudelijke argumenten om Spijksma onderdak te bieden. 

​Het kostte ons de lijstverbinding met de PvdA. Hoewel Cees Bijl dat in de Leeuwarder Courant ontkende, had zijn afdelingssecretaris dat al bij me aangegeven. Het leverde een lelijk stukje in de Leeuwarder Courant op, waarin de twee PvdA bestuursleden elkaar lijnrecht tegenspraken.

GrienLinks had er allemaal niks aan. Niet aan de lijstverbinding die niet doorging, maar ook Spijksma bleek geen stemmentrekker. De teller bleef voor GrienLinks bij twee zetels steken.

Van Spijksma hebben we bij GrienLinks daarna nooit weer iets vernomen...

In zijn boek Familieziek (2002) keerde Adriaan van Dis terug naar de onderwerp van zijn moeizame jeugd in het beschadigde gezin dat na de oorlog naar Nederland kwam. Peter van Dongen bewerkte de roman tot een graphic novel van Heel Hoge Kwaliteit.

​Veel anekdotes uit de roman zijn weggelaten, het verhaal heeft focus op de jonge ‘Adriaan’ die in een repatriantenhuis in de duinen zich een buitenstaander in z’n eigen familie voelt en een magische wereld creëert om overeind te blijven.

Adriaan van Dis sprak zijn enthousiaste bewondering uit voor de tekeningen van Van Dongen, die het interieur van toen – getekend naar familiefoto’s van Van Dis zelf – bijzonder nauwgezet weergaven, tot en met het flesje Airwick naast de radio aan toe…

​Veel beter dan Familieziek worden graphic novels niet. Het verhaal biedt een goede lezer veel details, kleine zijpaadjes en - voor mijzelf in ieder geval wel - een beeld van hoe het was voor mensen die vanuit Nederlands Indië wegvluchtten, om in  dat eigenaardige Nederland te moeten aarden.

De tekeningen zijn een genot. De klare lijn zorgt er naar mijn smaak altijd voor dat de tekeningen 'gedienstig' zijn aan het verhaal. Geen exhibitionistisch gekoketteer met tekenstijlen (wat je nog wel eens tegenkomt bij graphic novels), maar een goed verhaal, verteld met mooie beelden

​Familieziek (2017) - Peter van Dongen

Gert-Jan Segers wil meer tijd aan zijn gezin besteden.  Ik stel een nareisbeperking van zes maanden voor. Weet ie ook hoe dat voelt.

De man die christelijke waarden beperkte tot hen die een verblijfsvergunning hebben en met Mattheus 25:35 ('ik was een vreemdeling en jullie namen mij op') z'n mannenbroederbips afveegde...

...ik zal 'm niet missen

'Ik wil gewoon iemand die van me houdt. Die altijd van me zal houden', zei de verdrietige vrouw met de rokerige stem.
'Ik', zei de man in het iets te strakke overhemd.
'Laat mij van je houden, van je mooie, lieve lach, van de schittering in je hemelsblauwe ogen en iedere traan die ooit over je wang rolt zal ik wegkussen tot je nooit meer hoeft te huilen... Ik zal altijd van je houden. Altijd!'
'Nee', zei de vrouw.
'Jij niet. Iemand anders.'

Gepubliceerd op Mastodon als Zeer Kort Verhaal

Als ik op een rotonde rijd en hij piept nog net even voor me de rotonde op
Zodat ik bijna met mijn koplampen in zijn deur terechtkom
Dan claxonneer ik hard en lang
Dat doe ik niet om hém te laten schrikken
Ik hoop dat zijn vrouw naast hem schrikt
En hem op z'n sodemieter geeft
Dat hij dan pissig op haar wordt
Dat ze ruzie krijgen en hij vervolgens géén seks
3 weken lang
Of 6 weken
Dat ze dan uit elkaar gaan
Alleen om zijn stomme actie op de rotonde
Dat hoop ik dan
Als ik claxonneer

Gepubliceerd op Mastodon

Kortgeleden trof mijn moeder deze foto op Facebook aan. Volgens haar is de jongen linksonder op de foto haar vader, Auke van der Pal.

Verder weet ik helemaal niks van de foto. Daarom ben ik benieuwd of iemand anders er iets over kan vertellen. Ik vraag me bijvoorbeeld af of dit op een dorpsfeest of iets dergelijks is en uiteraard of de andere mensen op de foto te identificeren zijn.

Reageren? Kijk op de Contactpagina

​Ik ben nooit een wereldreiziger geworden. Dat komt omdat ik niet zo'n lol heb aan reizen zelf, maar ook omdat ik erg geïnteresseerd ben in plaatsen (ruwweg) rond de Noordzee. Noordwest-Europa. In een lijstje van de plaatsen waar ik het meest van hou vind je dan ook  geen piramides, hoge luchtvochtigheid of selfies met inheemse volken. 

Tien blogs over tien mooie plekken, dicht bij huis, in willekeurige volgorde.

Deze plek heeft iedereen wel eens in een film gezien. De Spitfires en Hurricanes vliegen er overheen in The Battle of Britain en het is de plek waar Kevin Costner voet aan land zet in Robin Hood, Prince of Thieves. 

Dover heeft de naam, maar de Seven Sisters zijn de mooiste witte kalkkliffen van Engeland. Zeven heuvels, zeven zusters, door erosie van wind en zee aangevreten waardoor er loodrecht aflopende, hagelwitte kliffen zijn ontstaan.

In 1997 fietsten De Vriendin en ik tijdens onze vakantie door Zuid-Engeland en belandden op een camping bij Newhaven aan de Zuidkust tussen Brighton en Hastings. Zelf hadden we er nog nooit van gehoord, maar uit de folders begrepen we dat de Seven Sisters de belangrijkste attractie uit de omgeving was. 

We fietsten er heen en wandelden door de vallei die ooit uitgesleten moet zijn door een machtige rivier de Cuckmere, maar waarvan nu niet zoveel meer over was dan een vriendelijk,  kabbelend stroompje. In de buurt van de monding namen we een pad omhoog en kwamen op de eerste heuvel, de eerste Sister uit.

De zon scheen (fel), we hadden verse jus en Britse kranten meegenomen en er was een uitzicht om je vingers bij af te likken. Een erg monotoon uitzicht natuurlijk (alleen maar zee), maar een immense massa zee: de Atlantische Oceaan! Tussen mij en Brazilië niets dan zee!* 

​Jaren later gingen we terug naar die plek om De Kinderen die magische plek te laten zien. We kwamen aan in onze auto, liepen langs de rivier naar het strand. Donkere wolken kwamen steeds dichterbij. Twijfel of we het pad omhoog op de Eerste Zuster wel moesten gaan doen. Het begon te regenen. We schuilden onder een grote struik. Bliksemflits en donder. We zetten het op een lopen naar de auto en gingen terug naar de tent.

​En toch is het een bijzondere plek. 

Kennismaken met Gent begint bij de drie torens van de Sint Niklaaskerk, het Belfort en de Sint Baafskathedraal, dé toeristische hotspot van Gent. Dit plaatje moet je gemaakt hebben als je in Gent bent geweest. Dit plaatje, of een plaatje van de Graslei, natuurlijk. Die is wel lastig, want de mooie gebouwen aan de mooie kade worden bijna altijd ontsierd door hordes toeristen, bestelbusjes, parasols en rondvaartboten, maar enfin, hier istie: 

Qua toeristiek kun je nog zeggen: ga naar het Gravensteen, zeker met kinderen, maak een rondvaart (schildpadjes in de gracht bij het Rabot) en eet vooral de iconische, mierzoete suikerkegeltjes die Gentse Neuzen worden genoemd

Heel verschrikkelijk veel verstand heb ik niet van beeldende kunst, maar Het Lam Gods in de Sint Baafskathedraal is een 'must-see'. Zelden heb ik zo'n overweldigende ervaring gehad bij het zien van een kunstwerk als bij Het Lam Gods. Mijn mond viel open en ik had een zeldzaam brok in mijn keel.

​Zelfs los van alle mysterie rond de vraag wie het geschilderd heeft (of hebben), de symboliek en het verdwenen paneel is het een onweerstaanbaar stuk religieuze kunst met adembenemend (letterlijk adembenemend) mooie schilderkunst tot in de fascinerende details.

In de Sint Baafskathedraal ligt ook het graf van Viglius Aytta, door velen beschouwd als de grootste Fries aller tijden. Hij had in de 16e eeuw inderdaad hoge functie met internationaal aanzien, vergelijkbaar met die van minister-president. Helaas wel in dienst van de Spaanse Habsburgers in de tijd van de Opstand in de Nederlanden, maar goed, hij was geen hardliner, dus, vooruit...

Ondanks Het Lam Gods en de toeristische hotspots zit de grootste aantrekkingskracht van Gent voor mij toch in het feit dat het zo'n fantastische verzameling gebouwen is. Veel majestueuze Middeleeuwse kerken en koopmanswoningen in het centrum en net daarbuiten veel 19e-eeuwse panden, afgewisseld met hypermoderne architectuur, vaak aan grachten en kanalen. Ideaal voor lekkere stadswandelingen.

Overigens valt het - al lopend door Gent - wel op hoeveel panden een liefdevolle lik verf of flink wat onderhoudswerk kunnen gebruiken. Er zijn nogal wat gebouwen die het straatbeeld ontsieren. Wat echter weer heel aardig is, is dat Gentenaren dat straatbeeld dan juist weer opleuken met 'larger than life' tekeningen op de zijkant van gebouwen, lieve stadstuintjes en creatieve decoraties...

Het is trouwens best wel gek dat de plek in Gent waar ik misschien wel het meest aan gehecht ben niet Het Lam Gods, of het uitzicht vanaf het Belfort of de Sint Baafsabdij/Coyendanspark is, maar het hotel waar wij overnachten als we in Gent zijn: het Monasterium Poortackere.

En dan gaat het me niet om het hotel, dat prima is, maar ik hoef hier geen reclame te maken. Het gaat me om de sfeer van het tot hotel omgebouwde klooster. Op de modern ingerichte hotelkamers kun je het nog wel vergeten, maar als je het terrein oprijdt, door de gangen loopt of in de oude refter eet, valt de religieuze neo-gothiek als een warme, wollen monnikshabijt over je schouders. 

Binnen het hotel is de kapel dan nog mijn meest geliefde plek. Nu wordt het gebruikt voor feesten, conferenties en wat al niet, maar als ik er ben zoek ik altijd een moment - liefst als het buiten al wat schemert - om even te genieten van de kapel met z'n onmiskenbaar op de Middeleeuwen teruggrijpende architectuur, de biechtstoel en preekstoel met hun houtsnijwerk, maar ook met de ietwat mislukte poging de muren met moderne fresco's te versieren. Een plek waar het heerlijk stil is en je fijn alleen kunt zijn (om het woord bezinning maar te vermijden).

Waarom Gent ook leuk is: 

• shoppen in de Fnac (boeken, graphic novels, CD's, LP's, elektronica)
• platenzaken afschuimen met je zoon (bijv. bij Music Mania)
• Brugge/Damme/Het Zwin binnen bereik
• Eten bij Barouche aan de Kortemunt 

​​Lang geleden was ik werkeloos. In between jobs. Ik kon een baan krijgen bij een landelijke organisatie als consulent in Fryslân voor verenigingen van ouders met kinderen met verstandelijke beperkingen. Er was alleen een voorwaarde: ik moest een auto hebben. Ik sputterde tegen. Ik was 26 en had tot dan toe ook alles met de fiets en OV gedaan (we praten over 1996, lang voordat het hip was om ‘groen’ te zijn) dus dat kwam wel goed. Ik wilde geen auto.

Dan kon ik die baan wel vergeten.
​
Dus ik begon met tegenzin aan rijles en haalde in 1997 pas bij het derde examen mijn rijbewijs. Toen moest er een auto komen. Ik weet niks van auto’s, dus het enige criterium dat ik voor ogen had was: als ik dan een auto hebben moét, dan wil ik ook iets bijzonders. Een oldtimer, een klassieker.
Hoe je zo iemand vond in de tijd voor internet ben ik vergeten, maar ergens op een achteraf dorp in de Greidhoeke vond ik een figuur die als liefhebberij klassieke Volvo Amazons kocht, opknapte en doorverkocht. Dat was de perfecte auto. Er stond een prachtexemplaar uit 1962.

​Het verhaal erbij was dat dit een bijzondere Amazon was, want hij had altijd in Mozambique gereden. Warm, droog land, dus geen roest. Hij was daar gebruikt als ministersauto, dus vandaar de ongebruikelijke uitvoering met vier deuren en leren bekleding. De luxueuze uitvoering bleek ook uit een bijzondere handgreep op de kofferbak. Voor een echte verzamelaar waren vier deuren, de bekleding en handgreep afknappers (want niet standaard voor een Amazon) maar ik was toch geen verzamelaar, dus ik belde later met de verkoper dat ik de financiering ging regelen, want ik wilde de auto kopen.

Prima, maar wacht niet te lang, want de burgemeester van Sneek, Siebold Hartkamp, heeft zijn oog ook op de auto laten vallen. Of dat een verkooptrucje was om mij aan te sporen of dat ik echt een auto voor de burgemeestersneus heb weggekaapt weet ik niet, maar ik reed vanaf eind 1997 rond in een klassieke Volvo Amazon met vier deuren en leren bekleding.

En een bijzondere handgreep op de kofferbak.

Hoogtepunten waren de keren dat ik gevraagd ben of mijn auto gehuurd mocht worden voor een trouwerij, de keren dat mannetjes dat oude karretje meenden te kunnen inhalen, maar niet wisten dat er een heel krachtige motor in zat (acht cilinder? Ik weet niks van auto’s) en de rit van het ziekenhuis naar huis met pasgeboren dochter S.

​Dieptepunten waren de keren dat ik langs de kant van de weg stond met pech (hoe heb ik toen de Wegenwacht gewaarschuwd zonder smartphone?) en steeds verder oplopende reparatiekosten. Steeds meer onderdelen bleken versleten en daarnaast ontstonden er toch roestplekken, vooral onderaan de deuren.

Ik realiseerde me dat ik niet met een klein kind (en een tweede was op komst) langs de kant van de weg wilde staan wachten op de Wegenwacht en dat de reparatie- en onderhoudskosten mij behoorlijk begonnen tegen te staan. Een vriend leende me een boekje over auto onderhoud, want ik weet niks van auto’s en met dat boekje zou ik misschien zelf wat zou kunnen doen.

Hij bedoelde het goed, maar ik ga natuurlijk mijn handen niet vuil maken…

Dus de auto, die mooie witte vierdeurs Amazon met bijzondere handgreep op de kofferbak ging weg. Voor een belachelijk klein prijsje. Ervoor in de plaats kwam de zekerheid van een nieuwe auto, die helaas om budgettaire redenen niet heel groot was en waar- zo bleek later - vooral bejaarden in bleken te rijden: een heuse Suzuki Wagon R+ (waar we ondanks het imago veel plezier van hebben gehad).

En dat werk waarvoor ik al die rijlessen heb gevolgd en een dure auto heb aangeschaft? Ik woonde in en werkte vanuit Leeuwarden, provinciale bijeenkomsten organiseerde ik in Leeuwarden, naar landelijke bijeenkomsten in Utrecht ging ik met de trein en het aantal ritjes binnen Fryslân dat ik voor mijn werk heb gemaakt hadden ook met het OV gekund…