Uiteindelijk gaan veel verhalen over de moeizame tocht naar een hoogtepunt: de schat wordt gevonden, ze krijgen elkaar, het kwaad wordt overwonnen, of je overwint jezelf. Factory Summers van Guy Delisle is een graphic novel waarin nergens naartoe wordt gewerkt en dus ook geen climax wordt bereikt.

Het verhaal kabbelt vier zomers lang langs de weinig verheffende belevenissen van de bij aanvang zestienjarige hoofdpersoon die in de vakantieperiodes in de grote papierfabriek van zijn woonplaats Quebec een bijbaantje heeft.

Toch is het ook zonder spanningsboog een heel leesbaar boek. Een page-turner zelfs. 

Vanaf het begin worden je als lezer meegenomen de fabriek in. Je krijgt ontzag voor de grote papiermachines, je voelt je ongemakkelijk in de onbehouwen macho cultuur (die overigens heel gemakkelijk omslaat naar grensoverschrijdende aanrakingen) en je voelt de druk van fysiek werk in een luidruchtige, veel te warme omgeving.

Delisle zet de ruige fabriek af tegen een paar gevoelige verhaallijntjes: de hoofdpersoon die veel liever naar de bibliotheek gaat, thuis zit te tekenen en uiteindelijk 'fine arts' gaat studeren. Daarnaast is er het moeizame contact dat hij heeft met zijn vader die als ingenieur ook in de fabriek werkt.  Hij ziet z'n vader  na de scheiding nog maar één keer per jaar en ondanks dat ze nu op dezelfde plek werken, komt een nieuw contact niet echt van de grond. Zijn vader komt immers niet op de werkvloer en de hoofdpersoon zelf komt niet op de kantoren.

De functie van die verhaallijntjes is dat daardoor een contrast ontstaat. De fabriek is niet wat de hoofdpersoon (het verhaal is autobiografisch) zoekt. dit is slechts een bijbaan, een 'summer job'. Z'n passie ligt heel ergens anders.

Dat wordt versterkt door de fragmentarische opbouw van het verhaal. Hier een ontmoeting met een nieuwe collega, daar een probleem met een machine, knellende laarzen, maar nergens ontstaat een warme verbinding met de werkplek of een duurzame connectie met een collega.

Geel
De tekenstijl benadrukt het verhaal op een briljante manier. Delisle biedt een eenvoudige tekenstijl, bijna op het naïeve af, maar weet tegelijkertijd zoveel details van het werken in de fabriek te geven, dat de fabriek bijna als een personage gaat leven.

Door slechts één kleur tussen de grijstinten te gebruiken, weet Delisle heel subtiel accenten aan te brengen. Meestal wordt de blik getrokken naar het gele t-shirt van de hoofdpersoon, maar vaak ook wordt met gele wolkjes het puffend functioneren van de machines duidelijk gemaakt. Mooi is ook de gele lucht aan de horizon die duidelijk maakt dat de hoofdpersoon na een nachtdienst met zonsopkomst naar huis fietst.

Guy Delisle heeft met Factory Summers een schitterend 'coming of age' verhaal geschreven. Geen coming of age met een woeste romance, niet snel volwassen hoeven worden door oorlog of tienerzwangerschap, maar door een blik in het gewone leven van gewone mensen in de fabriek te krijgen en de groeiende overtuiging: DIT wil ik niet, ik wil tekenen.

En dat is hem gelukt.

Factory Summers (2021) - Guy Delisle (ook in het Nederlands verkrijgbaar)

In zijn boek Familieziek (2002) keerde Adriaan van Dis terug naar de onderwerp van zijn moeizame jeugd in het beschadigde gezin dat na de oorlog naar Nederland kwam. Peter van Dongen bewerkte de roman tot een graphic novel van Heel Hoge Kwaliteit.

​Veel anekdotes uit de roman zijn weggelaten, het verhaal heeft focus op de jonge ‘Adriaan’ die in een repatriantenhuis in de duinen zich een buitenstaander in z’n eigen familie voelt en een magische wereld creëert om overeind te blijven.

Adriaan van Dis sprak zijn enthousiaste bewondering uit voor de tekeningen van Van Dongen, die het interieur van toen – getekend naar familiefoto’s van Van Dis zelf – bijzonder nauwgezet weergaven, tot en met het flesje Airwick naast de radio aan toe…

​Veel beter dan Familieziek worden graphic novels niet. Het verhaal biedt een goede lezer veel details, kleine zijpaadjes en - voor mijzelf in ieder geval wel - een beeld van hoe het was voor mensen die vanuit Nederlands Indië wegvluchtten, om in  dat eigenaardige Nederland te moeten aarden.

De tekeningen zijn een genot. De klare lijn zorgt er naar mijn smaak altijd voor dat de tekeningen 'gedienstig' zijn aan het verhaal. Geen exhibitionistisch gekoketteer met tekenstijlen (wat je nog wel eens tegenkomt bij graphic novels), maar een goed verhaal, verteld met mooie beelden

​Familieziek (2017) - Peter van Dongen