Over natuur en cultuur

Nederland heeft een wonderlijke verhouding met de natuur. Als klein landje, met bijzonder veel inwoners, is geen enkel hoekje van onze rivierdelta  onberoerd gebleven door mensenhanden. Het hele land is aangeharkt, verruilverkaveld, gekanaliseerd en ingedijkt, of, zoals dat heet, 'in cultuur gebracht'. 

Er is dus in Nederland geen echte natuur meer te vinden. Natuur is namelijk datgene dat 'natuurljik' ontstaat, zonder dat de mens daar invloed op heeft gehad. Alles waar de mens zich mee bemoeid heeft, noemen we cultuur. 

Dat we in Nederland natuurgebieden zouden hebben is dus een gotspe. Oostvaardersplassen? Aangelegde polder, zogenaamd wilde dieren door mensen er naartoe gebracht en hekken er omheen: cultuur.
Waddenzee? Het getijdengebied is aan alle kanten ingedijkt waardoor natuurlijke zeestromen zijn verstoord, vaargeulen worden uitgebaggerd, zand voor duinen wordt opgespoten en de zee leeggevist: cultuur.
Veluwe? Militair oefenterrein, toeristische hotspot, wildstand wordt door jagers 'beheerd': cultuur.

Nieuwe natuur
Deze week waren de Markerwadden weer in het nieuws. Dit eilandengroepje in het Markermeer wordt geregeld aangeduid als 'nieuwe natuur'. Alsof de natuur met cutterzuigers en bulldozers te werk gaat. Echte Waddeneilanden ontstaan door de aanvoer van zand dat bij vloed wordt aangevoerd en bij eb blijft liggen. De Markerwadden zijn echter ontstaan aan de vergader- en tekentafel. Subsidies zijn verstrekt, dammen zijn aangelegd en zand is opgespoten. Daar is niks, maar dan ook niks natuurlijks aan.

De Markerwadden worden beheerd door Natuurmonumenten. Een contradictio in terminis: natuur beheer je niet. Natuur gaat zijn gang. Hooguit kun je zeggen dat er natuurlijke processen plaatsvinden: vogels bouwen nestjes, er groeit helmgras op de opgespoten duintjes en de vertroebeling van het Markermeer wordt tegengegaan. Niks mis mee, maar noem het geen natuur.

Het meest wonderlijke aan onze verhouding met de natuur is echter dat we in Nederland pas van de natuur houden, als we er met onze pas aangeschafte wandelschoenen doorheen kunnen banjeren. Vandaar dat ook de 'nieuwe natuur' van de Markerwadden voor het publiek wordt opengesteld. Met een boot van Natuurmonumenten worden dagjesmensen met rugzakjes, verrekijkers en regenjasjes heen en weer gevaren, zodat ze zich in colonne naar een duinpannetje kunnen verplaatsen, om daar hun in plastic zakjes verpakte boterhammetjes op te eten.

Zoals een boom in een bos bij het omvallen geen geluid maakt als er niemand is om het waar te nemen, zo bestaat in Nederland de natuur niet als we er voor een optimale natuurbeleving geen informatiecentrum en wandelroutes hebben aangelegd, geen webcams bij zeearendnesten hebben geplaatst en walvissen machteloos kunnen aanspoelen, zonder dat we een protocol in werking kunnen stellen. Dat zit nou een keer in onze natuur.

Of cultuur. Daar wil ik van af zijn.