​Terug in Leeuwarden begonnen de voorbereidingen voor de actieweek van 14 tot 18 november van dat jaar en de landelijke demonstratie in Den Haag op 24 november. Dat betekende weer veel vergaderen, bijvoorbeeld ook met andere actiecomités in Noord-Nederland. Op de één of andere manier hadden E. en ik het voor elkaar gekregen dat wij samen op 19 oktober S.O.S. Leeuwarden zouden vertegenwoordigen bij de ‘axivergadering’ van het actiecomité Noord in het Academiegebouw in Groningen.
 
In de vroege avond, wachtend op het begin van de vergadering, dwaalden we door de binnenstad van Groningen en kwamen tot de conclusie dat we lang genoeg om elkaar heen gedraaid hadden en dat we ons niet langer als een stel moesten gedragen, maar het ook wilden zijn.
 
Daarna gingen we naar de vergadering, waar ik niks meer van weet.

​Motoragenten
Eén van de acties in die ‘Hete Herfst’ van 1988 was een demonstratieoptocht die vanaf onderwijscomplex de Bouhof naar de binnenstad zou gaan. Ik vroeg bij de gemeente de vergunning voor de optocht aan en stemde met de geplande route af. In de binnenstad zouden we over de Voorstreek, door de Peperstraat en over de Nieuwestad, door de Doelesteeg lopen en dan eindigen op het Zaailand.
 
Op de dag van de demonstratie, dinsdag 15 november, meldden zich twee motoragenten bij me die onze stoet van zo’n vijftig deelnemers zouden begeleiden. Dat ging goed tot de agenten de optocht in de Peperstraat stopten. Eén van hen zocht me op met de mededeling dat we gingen afslaan en via de Wirdumerdijk naar het Zaailand zouden gaan. Dan hoefden we op de Nieuwestad niet tegen het verkeer in te lopen (dit was voordat de binnenstad autoluw was).
Ik ging niet akkoord. Op die manier werd de route erg ingekort en zouden we niet over de Nieuwestad, de drukste winkelstraat van Leeuwarden lopen. En met een demonstratieoptocht wil je aandacht trekken, dus over de drukste winkelstraat.
 
Ik – jochie van 18 jaar op dat moment - hield voet bij stuk. De route was met de gemeente afgestemd en het was niet aan de motoragent om die afspraak van tafel te vegen. Gevolg was wel dat de motoragent zei dat hij dan niet voor de veiligheid van de demonstratie kon instaan, zijn handen ervan af trok en dat het vanaf dat punt mijn verantwoordelijkheid was. Hij gaf gas en spatte weg.
 
Omdat de woordenwisseling tussen de motoragent en mij even duurde, gingen enkele demonstranten op de kruising met de Wirdumerdijk, Sint Jacobsstraat en Nieuwestad zitten. De anderen verzamelden zich eromheen.
 
Zo veranderde een demonstratieoptocht in de bezetting van een kruispunt, dankzij de politie.

Het was op een zaterdag en ik weet dat ik me moest inhouden om niet letterlijk te stampvoeten van woede. Op de radio was net het nieuws bekend gemaakt dat minister Deetman ging bezuinigen op de studiefinanciering. En flink ook.
 
Woest was ik. Ik kende de studentenwereld nog maar net, was een half jaartje geleden begonnen aan het HBO Maatschappelijk Werk in Leeuwarden en studeren beviel me goed. Twee dingen kwamen als maatregelen naar voren: er zou een beperkte studietijd worden ingevoerd. Studeren zou niet langer dan zes jaar worden gefinancierd. Kwaaier was ik misschien over de maatregel dat iedere student een Openbaar Vervoerskaart zou krijgen. De reiskostenvergoeding die sommige studenten ontvingen zou verdwijnen en alle studenten – ook zij die niet reisden! – zouden ƒ90,- in de maand kwijtraken voor een ‘gratis’ OV-jaarkaart.

Ik was niet de enige die boos was. Op de Bouhof, het gebouw dat meerdere opleidingen van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL) huisvestte, werden postertjes opgehangen die opriepen tot protest. Ik besloot iets te doen wat totaal niet bij mij paste: ik ging naar een ‘actiebijeenkomst’. Ik weet niet veel meer van die bijeenkomst, maar wel dat ik het fantastisch om te zien dat zoveel mensen net zo boos waren als ik.
 
Het meest fantastische was echter dat E. er ook was...
 
Ik had E. aan het begin van het studiejaar leren kennen in de introductieweek. Zenuwachtig had ik in lokaal 13.14 in de Bouhof zitten wachten op het begin van die introductiebijeenkomst toen zij bij me aan tafel ging zitten. Het kletste gemakkelijk met E. Ze kwam uit Emmen en woonde op een studentenkamer in de Beijerstraat. ’s Avonds bij het introductiefeest zochten we elkaar weer op en kocht ik voor het eerst een drankje voor een meisje dat ik leuk vond.
 
Helaas kwam E. in een andere basisgroep dan ik, waardoor ons contact maandenlang beperkt bleef tot een ‘hoi’ als we elkaar in de wandelgangen tegenkwamen. In de loop van het jaar ontwikkelde E. zich tot een opvallende verschijning. Niet alleen door alternatieve uiterlijk met rood, omhooggetoupeerde haar (we praten over studiejaar 1987/88), maar ook als actief lid van studentenvereniging Wolwêze waar ze in de PR-commissie zat. Iedereen kende E. en E. kende mij.
 
Dat ze nu ook bij de actiebijeenkomst was verbaasde me niks. Het was iets nieuws voor mij, maar paste helemaal in haar straatje. Het gaf mij de gelegenheid om wat dichter bij E. in de buurt te komen. Er werd een voorstel gedaan om in groepjes van drie bij scholen in Leeuwarden langs te gaan. De drietallen zouden scholieren voorlichten over de bezuinigingen en oproepen mee te doen aan een demonstratie. Ik keek E. aan en een beetje tot mijn verrassing zei ze ja. Afwisselend met F. en B., maar altijd samen met E. ging ik vervolgens bij verschillende scholen langs. Om beurten stonden we voor een klas, vertelden de scholieren dat de bezuinigingen effect zouden hebben op hun toekomst, deelden folders uit en riepen op om naar de demonstraties te komen. Voor de landelijke demonstratie op 16 juni in Den Haag lieten we intekenlijsten achter.
 
Petitie
Maar eerst was er de demonstratie van 2 juni in Leeuwarden. Die demonstratie voerde langs het College van Bestuur (CvB) van de NHL aan de Oostergrachtswal en het Provinciehuis aan de Tweebaksmarkt. Er werden petities aangeboden. Ik herinner me dat het tweepersoons CvB van Stoelinga en Mouwen zich vrij hautain opstelde, anders dan de gedeputeerden Walsma en Dankert die de petitie welwillend in ontvangst namen.
 
Een schattige demonstratie, omdat noch het CvB, noch de provincie natuurlijk invloed hadden op de bezuinigingsplannen van de regering. Hetzelfde gold voor het ‘bezetten’ van het Postkantoor. Schattig, maar eerlijk gezegd, totaal irrelevant voor onze doelen. Toch behaalden we een groot succes: het CvB zegde toe de bussen te betalen die ons op 16 juni naar Den Haag zouden rijden.
 
De eerste helft van juni bestond uit hectische vergaderingen van ons actiecomité dat zichzelf om onduidelijke redenen S.O.S. Leeuwarden had genoemd. Verder werden er nog meer scholen bezocht, er was een stakingsdag op 9 juni, er moesten buskaartjes worden gemaakt, nog meer vergaderd, intekenlijsten van scholen opgehaald, buskaartjes verkocht en… teksten van actieliedjes gestencild!
 
Rechtse hoek
Op 10 juni kwam het bericht dat in Groningen het plan was opgevat het gebouw van de Studiefinanciering (tegenwoordig DUO) te bezetten. We vertrokken met een klein ploegje in een klein autootje om erbij aanwezig te zijn en troffen bij het gebouw al honderden Groninger studenten aan. Voor de ingang stond een handjevol politieagenten.

Het was de zomer van het EK voetballen dat door Nederland gewonnen werd. De yell ‘Tetteretteretèt…Aanvalluh!’ was ook buiten de stadions populair en werd overal te pas en te onpas gebruikt. Ook hier. Op het moment dat de agenten besloten naar binnen te gaan en de deur even openging, riep iemand ergens in de massa ‘tetteretteretèt’ waarop iedereen antwoordde met een welgemeend luidkeels ‘aanvalluh!’. De agenten zagen de lol er niet van in. Eén van hen draaide zich in de deuropening om en gaf de dichtstbijzijnde student een rechtse hoek en verdween gauw naar binnen. Het werkte wel. De deuren bleven dicht en de bezetting mislukte.
 
Twaalf bussen
Hoe dichterbij 16 juni kwam, hoe tevredener we werden. De intekenlijsten die we van de scholen ophaalden stonden vol en niet alleen was er ingetekend, de kaartverkoop liep ook goed. Geregeld werd met het busbedrijf gebeld dat we nog een extra bus nodig hadden.
Dat we het echt heel goed deden, ook in vergelijking tot andere regio’s, werd me de dag voor de demonstratie duidelijk toen ik met Maarten van Poelgeest sprak, de voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LSVB). Hij belde alle regionale actiecomités om een inschatting te maken van het aantal mensen dat naar Den Haag gingen komen. Hij kon het nauwelijks geloven toen ik vertelde dat vanuit Friesland zo’n 600 mensen in twaalf bussen zouden vertrekken.
 
Toen ik hem vertelde dat de hogeschool de bussen betaalde, begon hij te schaterlachen.

De demonstratie zelf verwierf landelijk enige faam nadat enkele studenten het gevoel (financieel) door Deetman te worden uitgekleed, letterlijk gingen uitbeelden en naakt de fontein op het Binnenhof beklommen.
In de regionale media vielen in de optocht meegedragen Friese vlaggen en Friestalige spreuken op. De mooiste: ‘Dit moast ús net flikke, ielshûdige baarch! (sic)
Nadat er per ongeluk enkele verfbommen hoog op de zuidgevel van de kamergebouwen rond het Binnenhof waren terechtgekomen, kwam uit een hoek van het Binnenhof een bataljon ME-ers het plein op. De sfeer werd grimmig, maar voordat de eerste klappen vielen, had ik met enkele anderen het Binnenhof verlaten. Even verderop zat een McDonald’s.
 
En toen werd het zomervakantie. Het was een leuke, spannende tijd geweest, maar het zou lastig worden om de actiebereidheid van studenten en scholieren over de vakantie heen te tillen. Ikzelf was in ieder geval vast van plan me wel weer met de studentenacties bezig te houden en ging vrolijk de zomerperiode in. Ik had een fantastische tijd gehad met veel nieuwe ervaringen en er zat nog een nieuwe ervaring aan te komen: ik zou in de zomer begeleider zijn op een vakantieweek voor kinderen met beperkingen.
 
Maar ik was echter vooral vrolijk omdat E. had gezegd dat ik na de zomervakantie maar eens bij haar moest komen eten…

Mocht je je nog afvragen welke muziek je tijdens het kerstdiner moet spelen, ik heb - geheel belangeloos! - een kwalitatief hoogstaande lijst met kerstmuziek samengesteld op Spotify.

​De lijst is samengesteld op basis van goede smaak (mijn smaak) en bevat dus geen Mariah Carey of Queen, wel lekkere oude meuk (Bing Crosby) en fijne clichés (Wham!, Chris Rea) en... nummers van Phil Spectors magnifieke kerstalbum A Christmas Gift For You. Juweeltjes zijn natuurlijk Jona Lewie, Slade, @DanielLohues, @poguesofficial maar vooral Fay Lovsky!
en vooral Fay Lovsky

Ik was twaalf en fietste voor het eerst naar de vliegbasis Leeuwarden om te vliegtuigjekijken, ook wel vliegtuigspotten genoemd. Het regende, dus ik fietste in mijn gele regenpak van de wijk waar ik woonde, in het zuiden van Leeuwarden, richting het dorp Jelsum. Overigens, wat ik nu regenpak noem, was een zwaar, dik oliepak. Ik zag er waarschijnlijk eerder uit als een beroepsvisser dan een scholier, maar zoals dat heet: andere tijden…
 
Langs de weg van Leeuwarden naar Stiens parkeerde ik de fiets tegen een hek en liep het veld in. Aan het eind van het veld stonden de grote gele lampen die nog buiten de hekken van de vliegbasis stonden, aan het begin van de landingsbaan. Het leek me een uitermate geschikt plekje om de binnenkomst van F-16’s af te wachten. Daar zouden ze immers precies langskomen.

Na afloop zou ik een kilometertje of twee terugfietsen naar de Kampweg en bij de poort van de vliegbasis wachten tot mijn vader om half vijf uit zijn werk zou komen. Samen zouden we naar huis fietsen. In de loop van de jaren zou ik dat verschillende keren doen: kijken hoe vanaf twintig over vier tientallen militairen zich op de fiets voor het hek verzamelden. Om half vijf deed iemand van de Luchtmacht Bewaking dan het hek open en een klein legertje geüniformeerde fietsers zou wegspatten als bij de start van een wielrenetappe.
 
Als kind raakt ik gefascineerd door het werk van mijn vader. Op verschillende manieren nam hij zijn werk ‘mee naar huis’. Bijvoorbeeld als hij het huisorgaan van de Koninklijke Luchtmacht ‘De Vliegende Hollander’ uit de kantine inpikte en thuis aan mij gaf. Ooit – ik denk rond 1974 - stond hij zelf op de cover ervan. Een foto van hem en een collega die samen een Starfighter aftankten.
 
Geregeld had hij ook dienst en had zijn ‘kastje’ naast het bed staan. Een soort pieper uit het stenen tijdperk. Als het afging sprong hij in de Eend en reed naar de vliegbasis, meestal om de SAR-helikopter af te tanken die dan een nacht- of weekendvlucht met een patiënt van de Waddeneilanden had gemaakt. Op die manier werd hij ooit ook opgeroepen om bij nacht en ontij de Starfighters te tanken voor hun schijnaanvallen op de gekaapte trein bij De Punt.
 
Legendarisch – voor mij – was de keer dat hij bij een grote oefening zijn gevechtsuitrusting, inclusief de Uzi mee naar huis nam. Waarschijnlijk was het idee dat dat in tijden van oorlog ook zo zou gaan (heb je je spullen thuis vast bij je als de pleuris uitbreekt), maar ik denk dat zoiets tegenwoordig niet meer gebeurt, wapens mee naar huis. Voor mij een belevenis, want als jongetje van een jaar of zeven is er weinig leuker dan een vader die je vraagt of je een halfautomatisch wapen wilt vasthouden om te voelen hoe zwaar het wel niet was.
 
Behoorlijk zwaar ontdekte ik met mijn breedste grijns.

Maar het leukst waren de bezoekjes aan de vliegbasis. Eind jaren zeventig kon dat nog, dat je je kinderen eens een keertje meenam, bijvoorbeeld in het weekend als hij de helikopter moest aftanken. Dan reden we een rondje rond de vliegbasis in zijn ‘bowser’, zijn truck met oplegger vol kerosine en keek ik vol bewondering hoe mijn vader met machtige zwaaien aan het platte stuur draaide terwijl ik me vasthield om niet van de hoge stoel af te rollen tijdens de best wel hobbelige ritten. Autogordels deden we nog niet aan in die tijd.
 
De komst van de eerste F-16 in juni 1979 was groot nieuws, niet in de laatste plaats omdat activisten  van de antimilitaristische beweging Onkruit bij een van de poorten demonstreerden en door de brandweer werden weggespoten. Ik vond de komst van de eerste F-16 een grote happening en begreep helemaal niet waartegen geprotesteerd werd (’relschoppers!’). Enkele weken later was ik met mijn vader en broertje op de vliegbasis, we reden een rondje in de bowser en konden daarna uiteindelijk in de shelter (betonnen schuur) bij de spiksplinternieuwe F-16 kijken.
 
Ik knipte de mooiste foto’s uit De Vliegende Hollander en prikte ze met spelden in het behang op mijn slaapkamer of plakte ze in een plakboek. Vanaf mijn twaalfde ging ik dus enkele jaren lang geregeld vliegtuigspotten bij Marssum of Jelsum. In een aantekeningenboekje hield ik bij welke toestellen ik had gezien. Meer zat er niet in, want anders dan ‘echte’ spotters had ik geen fototoestel of scanner om de communicatie tussen de verkeerstoren en vliegers te kunnen meeluisteren. Wat ik wél had (en de professionele spotters niet) was mijn vader die soms langsreed in zijn bowser en dan even stopte voor een praatje door het hek heen en mij dan kon vertellen of er nog toestellen onderweg waren, of dat het voor vandaag afgelopen was en ik net zo goed naar huis kon gaan.

Ik heb aan die periode- die duurde van ongeveer mijn achtste tot mijn veertiende - een levenslange guilty pleasure overgehouden. Ik kan nog altijd vliegtuigtypes van grote afstand herkennen waar anderen alleen een vaag stipje zien. Met mijn zoon bezocht ik de Luchtmachtdagen en zo nu en dan militaire musea, tot ook hij wat ouder werd en zijn interesse erin verloor.
 
Overigens was mijn vader geen fanatiek militair. Ooit, in de tijd dat de Koude Oorlog nog onder vriespunt was, vroeg ik hem bezorgd wat er met hem ging gebeuren als er oorlog kwam. Hij stelde me gerust: ‘dan vraag ik eerst, “waar is de vijand”? En als ze dan zeggen “daar”, dan loop ik heel hard de andere kant op.’ Het werkte. Ik was gerust.
De oorlogsoefeningen waren ook niet bepaald zijn ding. Hij kon trots vertellen dat hij de hele duur van de oefening met een collega op het dak van een hangar had liggen luieren, net zolang tot op de baan voor de hangar zoveel ‘vijanden’ waren verzameld en zij vanaf het dak konden roepen: ‘pang, pang, ‘pang, allemaal dood!’
 
Genoeg ruimte voor mij om jaren later zonder problemen met mijn vader militaire dienst te weigeren op grond van gewetensbezwaren.
 
Slechts één keer is hij uitgezonden. Tegen het eind van zijn diensttijd (hij kon nog met 55 jaar met pensioen!) brak de Kososvo-crisis uit en werd een squadron Leeuwarder F-16’s met grondpersoneel gestationeerd op de Italiaanse vliegbasis Amendola. Grootste wapenfeit voor hem: het leren eten van pizza. In Italië! Hij had het tot dan toe altijd vermeden.
 
Afgelopen week reed ik in de auto van Stiens naar Leeuwarden. Bij Jelsum daalde een spiksplinternieuwe F-35 en vloog vlak voor de auto langs. Ik keek naar de lampen voor de landingsbaan en zag een twaalfjarig jongetje in een geel oliepak dat van de ene naar de andere kant van het veld rende en zich in paniek plat in het gras liet vallen. Nooit had hij erop gerekend dat F-16’s zo ver-schrik-ke-lijk laag over zouden komen. Het snerpende geluid, het felle licht van de landingslichten bij de wielen die zo rakelings langs mijn hoofd scheerden en zelfs de hitte van de uitlaat van de motor die voelbaar was, zo angstaanjagend dichtbij! Al met al viel het natuurlijk wel een beetje mee, hoe rakelings het allemaal was en ik hoopte maar dat niemand mijn aanstellerij daar had gezien en liep naar mijn fiets terug.
 
Maar mijn regenpak was wel lekker droog geblazen….

Een paar jaar geleden maakte ik deze high-brow, arty-farty, avant-gardistische promovideo over Ameland.

Is nooit iets mee gedaan door VVV of Gemeente Ameland. Da's toch raar!?

Vandaag is het veertig jaar geleden dat John Lennon werd doodgeschoten. Hoewel ik toen – tien jaar oud – nog nooit van The Beatles of John Lennon had gehoord, kan ik me nog wel herinneren dat de aanslag in het nieuws was.
 
Het moet het NOS-journaal geweest zijn (er waren nog maar twee zenders in die tijd, al het TV-nieuws kwam via het NOS-Journaal) en er werd verteld over een zanger die doodgeschoten was in New York. Ik kende de man dus niet, maar wist wel dat dit bijzonder was. Politici, zakenlui of criminelen werden wel eens vermoord, maar popzangers niet.
 
In het nieuwsitem werd natuurlijk ook muziek van de man gespeeld en hoewel het voor de hand ligt dat ze daarvoor Imagine gebruikten, meen ik me te kunnen herinneren dat ze een stukje van Woman in de reportage geplakt hadden. Welk nummer het ook was (het nieuwsitem is op YouTube niet te vinden), beide hebben een mooie melodie en als kind was mijn verbazing kinderlijk eenvoudig: ‘waarom zou je iemand willen vermoorden die zulke mooie melodieën schrijft!?’
 
Eigenlijk denk ik er veertig jaar later nog steeds zo over.

​Ik ben opgegroeid in een ietwat diffuse taalsituatie. Hoewel thuis, op school en in de kerk Nederlands werd gesproken, was het Fries zelfs in Leeuwarden nooit ver weg. In de familie van mijn moeders kant werd vrij veel Fries gebruikt, zeker door mijn favoriete neef A die op het platteland woonde. Mijn vader sprak vooral Luwadders met zijn familie, een eeuwenoude mengvorm van Hollands en Fries.

Als liefhebber van Geef Frysk (hij sprak het graag, kon het lezen én schrijven) kon hij lacherig doen over het Fries van mijn moeder en haar familie. Dan lachte hij om haar ‘skolle’ (school) en ‘skunnen’ (schoenen), want dat moest natuurlijk ‘skoalle’ en ‘skuon’ zijn. Ik begreep als kind al dat er verschillende soorten Fries waren en nu weet ik: aangezien mijn moeder is opgegroeid in Bantega, Lemmer en Sneek,  sprak ze Súdwesthoeks Fries. En Snekers, trouwens, net als het Luwadders een vorm van Stadsfries. Mijn vader sprak – vrij ongebruikelijk voor een Leeuwarder - Klaaifrysk (en Luwadders).
 
Ondanks de nabijheid van het Fries en Stadsfries besloten mijn ouders alleen Nederlands met hun kinderen te spreken. Nu is Leeuwarden een vrijwel Nederlandstalige stad en zoals gezegd, kerk en school waren ook Nederlandstalig, maar er was meer. Mijn vader legde me ooit uit dat de keuze voor het Nederlands ook was ingegeven door het idee dat zijn kinderen daar later meer aan zouden hebben in het onderwijs en bij het vinden van werk. Mijn moeder vertelde kort geleden dat voor haar een ervaring van lang geleden meespeelde. Ooit wist ze in gezelschap het Nederlandse woord voor ‘tsiis’ (kaas) niet en vroeg tot hilariteit van de anderen om de kese. Ze schaamde zich en wilde dat haar kinderen besparen.
 
Het was overigens niet zo dat mijn ouders een hekel hadden aan het Fries. Juist niet. Zeker mijn vader liet graag horen hoe mooi de Friese taal was door te pas en te onpas Friese woorden en uitdrukkingen in het rond te slingeren. Doordat ze beide Fries en Stadfries met hun familie praatten, leerde ik het als vanzelf goed verstaan en kon on-Nederlandse lettercombinaties als in ‘strjitte‘ of ‘skriuwe’ met gemak reproduceren. Ik sprak het alleen nooit, want ze wilden graag dat hun kinderen met het Nederlands opgroeiden.
 
Het is ze aardig gelukt. Randstedelingen wilden me later nog wel eens vertellen dat het aan mijn Nederlands niet te horen was dat ik uit Friesland kwam. Ik vatte dat dan op als een compliment en zo was het waarschijnlijk ook bedoeld.
 
In 2003 reed ik de grens tussen Engeland en Wales over en dat simpele feit was een ‘life-changing event’.
 
In Engeland was ik gewend aan het woord ‘SLOW’ dat voor scherpe bochten op het asfalt was geschilderd. Tijdens de vakantie van 2003 reden we met de auto vanuit het Peak District naar Wales. Waar we precies de grens met Wales waren gepasseerd was ons niet helemaal duidelijk, maar dat we inderdaad in Wales waren, was klip en klaar toen bij een scherpe bocht weer ‘SLOW’  op de weg was geschilderd, maar nu in combinatie met een tweede woord: ‘ARAF’. Waarschijnlijk waren we nog geen vijf minuten in Wales en ik had mijn eerste woordje Welsh al geleerd.
 
En dat was niet alles. Bij het boodschappen halen viel op dat zelfs de bordjes op de schappen tweetalig waren: Engels en Welsh. Datzelfde gold voor een foldertje over Harlech Castle: tweetalig. En hoewel ik (afgezien van Araf) geen woord Welsh kende, werd ik er erg vrolijk van. Het leek de gewoonste zaak van de wereld. Ze praten hier Welsh, dus hun informatie delen ze ook in het Welsh. Ik vond het prachtig, maar vond mezelf ook wel een grote lapzwans omdat ik in mijn eigen tweetalige land (ie. Friesland) alleen Nederlands gebruikte.
 
Na de zomervakantie heb ik een aantal Friestalige collega’s benaderd met de vraag of ze voortaan met mij ook Fries wilden spreken. Hoewel het in het begin onwennig was, lukt dat steeds beter. Voor mijzelf was het aanvankelijk lastig. Mijn gedachten waren Nederlands, dus voordat ik ze in het Fries kon uitspreken, moest ik dat voor mezelf vertalen. Het heeft enkele jaren geduurd voordat ik die gedachten in een vloeiend Friese beweging kon uitspreken en nog weer enkele jaren voordat ik ook in het Fries begon te denken.
 
Pas na tien jaar wist ik dat ik de Friese taal volledig beheerste toen ik het volgende telefoongesprekje voerde:
“Goedemorgen, u spreekt met ….”.
Ik: “Dag, u spreekt met Johannes Beers; ik zou u even terugbellen.”
“Ja goeiedei, moai dat jo even skilje.”
"Ik: “Ah, it kin ek yn ’t Frysk, hear ik.”
“Ja, ik tocht: oan de tongfal te hearren, dat moat wol yn ’t Frysk kinne”.
 
Ik heb dat maar als een compliment opgevat en zo was het waarschijnlijk ook wel bedoeld.

​Ooit stelden mijn ouders me voor een keuze: ik ging muziekles volgen, de vraag was alleen of ik vioolles van een vreemde uit de kerk wilde hebben, of gitaarles. Die gitaarles wilde mijn oom dan wel geven, hij zat zelf ook op gitaarles. Mijn oom was de jongste broer van mijn moeder en uiteindelijk maar een paar jaar ouder dan ik, dus qua leeftijd alleen voelde dat meer als een oudere broer dan een oom en ik sprak hem dan ook altijd bij zijn voornaam J aan.

Tijdens de wekelijkse lessen moest ik de melodielijn, de tekst en de akkoorden van de bladmuziek aflezen, in mijn hersenen met elkaar verknopen en als samenhangend geheel ten gehore brengen. Bij gebrek aan oefening door de week, herseninhoud en talent ging dat ongeveer als volgt:
- A-akkoord, dat is drie vingers onder elkaar plaatsen. Een, twee en drie. Klaar.
- ‘Mi-chel’
- Dm-akkoord, die is nieuw, middelvinger over twee snaren. Lastig. Au. Klaar.
- ‘Ma bel’
- G-akkoord, die ken ik. Oeps, vinger naast de snaar geplaatst. En… klaar
- ‘Solle moos kievo trebbjen onsombel’
 
De tijd die je als lezer nodig hebt om die alinea te lezen is slechts een fractie van de tijd die het mij kostte om het uit te voeren. J zal een en ander tenenkrommend hebben aangehoord, maar bleef geduldig en kwam na enkele maanden met de vraag of ik de liedjes die we ‘speelden’ wel kende. Nee dus. Michelle? Yellow Submarine? Yesterday? Nooit gehoord. Zijn analyse was dat ik teveel tijd moest steken in het lezen van de bladmuziek en dat het spelen van de liedjes beter zou gaan als ik in ieder geval  de tekst en melodie beter kende.
 
Ik kreeg van hem een dubbel-LP mee waar ik een tijdje naar mocht luisteren om de liedjes eens goed te beluisteren. Het zei me niks, op de hoes stonden vier mannen die vanuit een trappenhuis vrolijk naar beneden keken. The Beatles 1962 – 1966.
 
Thuis gekomen zette ik de plaat op en werd weggeblazen door het eerste nummer Love Me Do. Het tweede nummer Please Please Me was zelfs nog twee keer beter en met From Me To You, She Loves You en I Want To Hold Your Hand volgden klapper op klapper, helemaal tot het laatste nummer Yellow Submarine. Ieder nummer was raak: energiek, melodieus, loepzuivere tweede en derde stemmen, goeie gitaarsolo’s met kop en eind. Bijna twintig jaar na de doorbraak van The Beatles werd ik net zo verrast door hun muziek als de mensen toen.
 
Nog weer dertig jaar later en ik ben nog steeds gefascineerd door de Fab Four, blijf op YouTube vaak bij filmpjes over The Beatles hangen, heb deze week op TV de docu Eight Days a Week voor de derde keer gezien en sneup nog regelmatig in het boek The Beatles Recording Sessions van Mark Lewisohn, waarin ik nog steeds nieuwe dingen ontdek (Paul speelt de gitaarsolo op Taxman!). Een levenslange fascinatie die begon met de verzamelaar om de liedjes voor de gitaarles beter te leren kennen.
 
Niet dat het hielp met gitaarspelen. De LP veranderde niks aan mijn herseninhoud en talent en ik speel nog steeds heel gebrekkig gitaar.

Gelukkig zijn we tegenwoordig niet meer afhankelijk van FM frequenties om naar radio te kunnen luisteren. Daardoor kan het lijstje favoriete radiostations er nu als volgt uit zien:
 
1. Kink - internetradio met alle goeie indiemuziek, bekende hits en nieuw werk, al moeten ze oppassen niet teveel Amerikaans zwaar gitaarwerk (Tool, Linkin Park, Foo Fighters) uit te zenden. Verder iets te vaak Red Hot Chili Peppers

2. Studio Brussel (StuBru) – internetradio From Brussels With Love, want in Belgie wordt ontegenzeglijk de beste indiemuziek gemaakt. Zender zwemt helaas de fuik van de Vlaamse hiphop in, maar ieder hiphopnummer dat gedraaid wordt, voorkomt dat de Red Hot Chili Peppers gedraaid worden, dus, allez…

3. Pinguin Radio (indie) – internetradio met altijd goeie muziek waarvoor ze niet afhankelijk zijn van hits. Ook bekend van de alternatieve ultieme lijst, de Snob 2000. Alleen iets te vaak Red Hot Chili Peppers

4. NPO Radio 2 – FM, eigenlijk alleen voor de gezelligheid ’s ochtends met Jan Willem Start Op en de Top 2000. Overigens iets te vaak Red Hot Chili Peppers

5. BBC6 Music – internetradio met goeie muziek, presentatoren die weten waar ze over praten, wat gelijk hun valkuil is: er wordt veel gepraat, wat nog altijd beter is dan de Red Hot Chili Peppers

6. Waterstad FM – FM en internetradio voor de ouwe meuk, helaas dus ook inclusief Red Hot Chili Peppers

7. Indie XL – internetradio, goeie indiemuziek maar ook hier de niet te vermijden Red Hot Chili Peppers

8. Veronica Radio – FM en internet, voor de ouwe meuk, maar de presentatoren zijn onuitstaanbaar en echt veel teveel Red Hot Chili Peppers

Eervolle vermelding voor VPRO's 3 Voor 12 Nieuwe Muziek. Niet echt radio, maar een afspeellijst op Spotify en gegarandeerd de enige plek zonder Red Hot Chili Peppers

​​Het is niet politiek correct, je mag het tegenwoordig eigenlijk niet meer zeggen en er rust een zwaar taboe op, maar vroeger was alles gewoon beter. Echt wel. Aantoonbaar ook. Neem nou de radio.
 
Voor de ontwikkeling van mijn muzieksmaak was 1981 een revolutionair jaar. In het begin van het jaar kreeg ik voor mijn verjaardag een wekkerradio. Ongebruikelijk: deze had niet rode, maar groene cijfers waar ik gefascineerd naar kon turen. Er ging een licht hypnotiserend effect van uit.
 
Eerst luisterde ik naar de muziek die mijn moeder beneden ook vaak op had staan. Raad een Lied of Niet van Willy Walden en Åse Rasmussen, Will Wil Wel met Will Luikinga of de Nederlandstalige top 10 van de TROS, dat werd gepresenteerd door André van Duin. Hij maakte op zaterdagochtend nog een ander programma, de Dik Voormekaar Show dat ik alleen kende van de televisie. Hoewel de show natuurlijk een hoog lach-of-ik-schietgehalte had (‘Ome Harry, ik heb al geplast….’) was het echt goeie radio, omdat het op een gekke manier overtuigend was. De typetjes hadden allemaal hun eigen ontregelende rol. De wanhoop van Dik Voormekaar die tegen de klippen op moeite bleef doen om een redelijk radioprogramma te maken, leek zo oprecht dat ik vaak echt met hem te doen had.

Op zondagochtend was er de Ko de Boswachtershow. Ko, die vanuit zijn boswachtershut in het Bosbessenbos zat te keuvelen over de natuur, verhalen vertelde, een heuse nieuwsrubriek had (‘Dieren in het Nieuws’) en brieven van kinderen beantwoordde die postbode Anton Gleuf bij hem langsbracht. Informatief, soms melig, maar altijd vrolijk en het duurde net iets te lang, want ik moest op tijd in de kerk zitten, waardoor ik nooit het einde van het programma kon afluisteren.
 
In 1981 leerde ik de popmuziek met name kennen via de hitparades. Er waren in die tijd drie. Mijn favoriet was de Nationale Hitparade (‘We draaien de platen helemaal!’) op woensdagmiddag. Op vrijdagmiddag de Veronica Top 40 en op zondagmiddag de Tros Top 50. Ieder nummer voelde als een enorme ontdekking: het sferische Ghost Town van de Specials, het sexy Physical van Olivia Newton-John, het vervreemdende Oh Superman van Laurie Anderson, het vrolijke Why do 

Het was op dat moment het enige horizontaal geprogrammeerde radioprogramma (‘Iedere maandag tot en met zaterdag, de… Avond- Avond- Avondspits’) en iedere avond was het spannend of we op tijd klaar waren met eten zodat ik om zes uur klaar kon zitten om de opening van het programma – altijd een spitsvondig commentaar van Frits Spits op een nieuwsitem - te kunnen horen.
 
Het radioprogramma met de hoogste ‘production-value’, het programma waar het meeste werk in leek te zitten, was Het Weeshuis van de Hits (‘1972: Rod Stewart bij Dokkum vermoord’) van Peter van Bruggen met het lieve, beroemde, poëtische, hilarische weesjongetje Morrison (‘ik ga gaten graven, want waar gaten zijn, is hoop’). Van Bruggen was meester in het creëren van de illusie dat je naar veel meer luisterde dan een DJ in een studio. Er was een weeshuis, er zat een klein blond jongetje met een giga-zonnebril, er waren platen en humor en samen leverde dat een soort hoorspel voor popliefhebbers op. Voorbeeldje van het geknutsel van Peter van Bruggen was het interview met George Harrison dat het Weeshuis ooit uitzond alsof de Beatleslegende naar de KRO-studio in Hilversum was gekomen. Voor een goede luisteraar was het duidelijk dat Van Bruggen een reeds bestaand interview had gebruikt, maar hij had de oorspronkelijke vragen eruit geknipt en ze daarna zelf ingesproken. 
 
Eervolle vermelding krijgt ook Ronflonflon met Jacques Plafond. Wat ik me nu realiseer is dat dat eigenlijk een soort Dik Voormekaarshow voor volwassenen was: de serieuze programmamaker Jacques Plafond wiens programma iedere keer in chaos eindigde. Ook hier ontregelende typetjes als dichteres Wilhelmia Kuttje, Jaap Knasterhuis en Jan Vos, hoewel hij er zelf op typische Wim T. Schipperswijze de belangrijkste oorzaak van was dat het programma ontspoorde.
 
Halverwege de jaren tachtig introduceerden Adam Curry en Jeroen van Inkel het Amerikaanse format voor popradioprogramma’s: slap geouwehoer met melige humor en veel hits (en de Mini-mix van Ben Liebrand). Genieten voor een puber. In die tijd voelde Curry & Van Inkel aan als revolutionair. Er gebeurde iets waardoor al die andere popradio wat belegen begon te klinken. Ineens waren mannen als Lex Harding, Frits Spits en Henk Westbroek van een heel andere generatie.
 
Terugkijkend denk ik echter wel dat Curry & Van Inkel echter het begin van het einde was, hoe leuk het ook was. Steeds meer radioporgramma’s bestonden uit melig geouwehoer en simpele spelletjes en DJ’s werden verkapte stand-up-comedians (en vaak niet de beste). Net als een gebakje met je verjaardag leuk is, maar alle dagen gebak obesitas oplevert, werd de radio moddervet van DJ’s die net niet de persoonlijkheid en het gevoel voor humor hadden die Curry & Van Inkel zo speciaal maakten. Het hielp trouwens ook niet dat er vaste voedertijden (horizontale programmering) werd ingevoerd en het accent steeds meer verschoof van hartig (rock) naar zoet (pop).
 
In de jaren negentig heb ik dan ook weinig naar de radio geluisterd. Radio 2 kreeg me met de Top 2000 weer te pakken, maar na een paar jaar koos ik toch weer voor 3FM om bij te blijven met de nieuwe muziek. Ik was blij toen de kabelboer besloot het fantastische Studio Brussel te gaan doorgeven, want uiteindelijk ben ik nu echt wel te oud voor 3FM. Desalniettemin leverde 3FM met Serious Request en het Glazen Huis de beste radio van de afgelopen drie decennia op.

Het Glazen Huis in Leeuwarden (2013) met in de verte Bastille

​Al die oude radioprogramma’s als Het Weeshuis van de Hits, De Avondspits en Ronflonflon – zelfs Raad een Lied of Niet – hadden één ding gemeen: ze trokken je naar de radio toe. De makers leken hun programma voor jou en jou alleen te maken en vroegen je te luisteren, echt te luisteren, want ze hadden hun best gedaan dingen in elkaar te draaien, te knutselen met bandrecorders en hun kennis van en liefde voor muziek. En zo maken ze ze niet meer, tegenwoordig. Waarmee maar is aangetoond dat vroeger alles beter was.
 
In ieder geval de radio.