Taalklimaatferoaring

Op in ynteressante gearkomste fertelde net-Fries Geert Driessen dat it fiif foar tolven wie, soene wy de Fryske taal behâlde wolle. It gebrûk rint hurd tebek neffens syn ûndersyk. De oanwêzige Friezen reagearren oer it generaal mei it earste stadium fan rouwe: ûntkenning. It ûndersyk fan Driessen doge net, eigen – Frysk – ûndersyk wiist oars út en sjochris nei social media, dêr’t Frysk omraak brûkt wurdt!​

In oare net-Fries, ûndersiker Hans Van de Velde fan de Fryske Akademy, wie fan betinken dat mei de ûntwikkeling fan spraakstjoerde apparaten, skriuwe yn de takomst wolris net sa wichtich mear wêze kinne soe. As men de Fryske taal behâlde wol, dan soe de ynset dêrom rjochte wurde moatte op de it behâld fan de sprektaal. Op Facebook stonk it dêrnei nei rottige fisk, benammen op de tiidline fan minsken dy’t net by de gearkomste oanwêzich west hiene.

Hikke en tein as ik bin yn Fryslân, wit ik dat men hjir bêst funksjoneare kin, sûnder ea in wurd Frysk te brûken. De Fryske taal sit net mear yn de ieren en sinnen fan de Fryske maatskippij. De taal fan ús wetten, ús ûnderwiis, ús soarchfersekerders, banken en enerzjyleveransiers, is ommers Nederlânsk.

​
​It is de ‘uncomfortable truth’ fan de taalklimaatferoaring: we hawwe it Frysk net mear nedich om mei de minsken om ús hinne kommunisearje te kinnen. Frysk is foar pake en beppe, net foar de bern. Foar de kollega, net foar de sjef. Foar de barman, net foar de plysje. Likegoed prate pake en beppe, kollega’s en barmannen Nederlansk as de sitewaasje dat freget. Sa wurdt it sprutsen Frysk hieltiid mear in taal foar it ynformele sirkwy en it skreaune Frysk it privileezje fan meiwurkers fan ynstituten as de Afûk en de Fryske Akademy en inkelde hûnderten Fryske skriuwers en dichters.
​
Benammen de drok fan de Nederlansk- of Ingelsktalige massamedia is de ofrûne desennia sa grut wurden dat ik fan betinken bin dat it Frysk de ein fan de ieu net helje sil. Oft wy dit noch omkeare kinne wit ik net, mar as wy it wolle, dan helpt it net om te dwaan as dat der gjin probleem is. De bêst beriddenearre suggestje dy’t ik heard haw wie fan net-Fries Van de Velde. As dat ús Friezen net goed genoch is, dan is de útdaging oan ús sels en kom mei bettere suggestjes.