It is in moai, mar oh sa polityk korrekt stikje dat Geart Tigchelaar skriuwt yn de febrewaris edysje fan it Skanoskrift. In frisist is gjin Frysk Beweger liket syn stelling te wêzen, en dat kin kloppe, mar it freget om in reaksje, fan de abbekaat fan de Duvel.

In Frysk Beweger soe de relativearring dy’t Tigchelaar yn syn kollum propagearret misse, as er neamt dat 450.000 minsken hjoed de dei noch Frysk prate. Dat is foar Tigchelaar reden genôch om te tinken dat it Frysk net in bedrige taal is. It tal is lykwols - hjir komt de relativearring dy’t in Frysk Beweger oanbringe kinne soe - net ynteressant.

Wat ûndersocht is, is oft minsken sels fine dat hja Frysk prate. Net in objektive toets, mar in subjektyf oardiel fan minsken oer harren eigen taalgebrûk. As der ien foar de doar stiet, dy’t ûndersyk docht nei it gebrûk fan it Frysk, bestiet de mooglikheid, dat der in sosjaal winsklik andert jûn wurdt. Yn hoefierre dat it gefal west hat, is net ûndersocht.

No is der gjin standert Frysk, dat in objektive toets is net te dwaan. Dochs wit elkenien wol dat de kwaliteit fan it sprutsen Frysk hurd tebek rint. Versloot en Jonkman wolle yn harren boekje TuskenTalen dan eins al net mear fan Frysk prate, mar fan Frollânsk. Mei it lêzen en skriuwen fan it Frysk is it fansels hielendal min. It Frysk is - as men it sa besjocht - in bedrige taal.

Terjochte merkt Tigchelaar op dat De Haach “hannen fol jild yn ‘e provinsje” stoppet, in Frysk Beweger soe dit lykwols dochs even relativearje. Neidat Fryslân ûnderdiel wurden is fan de Nederlânske ienheidssteat, hat it aksint fan regearings yn de 19e en 20e ieu lein op ynvestearrings yn de Rânestêd. Fryslân fertutearze yn rap tempo. Noch hieltiid leit de wurkleazens heger, lizze de huzeprizen leger en is de earmoed grutter yn Fryslân as yn it westen fan it lân. Sâlt en gas wurde út de Fryske boaiem helle, wat fersakking fan huzen ta gefolgen dien hat en wat krije we der foar werom? Oft it no om Philips, De Langman-jilden of de fêstiging fan it CJIB giet, krúmkes, soe in Frysk Beweger sizze kinne.

Dochs wol Tigchelaar gjin fjoerleas akademikus wêze. Terjochte. De studinteprotesten yn de jierren sechtich yn Amearika tsjin de Fietnam-oarloch, de studinteprotesten foar demokratisearring fan 1968 yn Paris of de studinte-opstân op it  Plein fan de Himmelske Frede yn Beijing yn 1989: binne studinten net op harren bêst as in universiteit in broeinêst fan maatskiplike fernijing is? 

Binne it ek net de nijsgierrigste figuren dy’t harren wittenskiplike eftergrûn ferbûn hawwe oan de striid foar Fryslân en it Frysk? Fan Karel Roorda, fia Everwinus Wassenbergh, Joast Halbertsma, Douwe Kalma, Anne Wadman nei Tony Feitsma?

Nee, in stúdzje Frysk sûnder de missy de taal te befoarderjen en it bestjoer fan it lân selsstanniger te meitsjen, is as in winter sûnder froast, in houlik sûnder leafde, in boek sûnder plaatsjes en - oh, griis en grouwel - bier sûnder alkohol: it kin allegear wol, mar it wurdt der net better fan.

Soe in Frysk Beweger sizze kinne.


Skanoskrift, maaie 2010