Jelke van der Pal - schipper, boer
* 11 mei 1856, Drachten + 23 november (?) 1918, Echtenerpolder
Op 24 december 1879 getrouwd met:
Jantje van Zwol * 27 augustus 1859, Terwispel + 5 februari (?) 1933, Echtenerpolder
De Goede VerwachtingJelke van der Pal is op 11 mei 1856 om zes uur 's morgens in Dragten geboren. Hij trouwde op 24 december 1879 in Beetsterzwaag met Jantje van Zwol, die op 27 februari 1859 in Terwispel was geboren. Op het moment van hun huwelijk was Jelke schipper en woonden zij in Terwispel.
Kerst Huisman schrijft dat na 1866 pogingen worden gedaan om het uitgeveende en ondergelopen land tussen Luxwoude, Tijnje en Gersloot droog te leggen. Dit bleek een dusdanig ingrijpend karwei, dat het in 1876 nog niet was afgerond. In dat jaar werd met de kanalisatie van de Wispel en het Moediep begonnen. Het nog jaren zou duren voor de 1000 hectare van de Lytse Sé in cultuur gebracht zou worden, “hoewel zich wel langzamerhand een paar boeren in het gebied vestigden, zoals Jacob Velde, Jelke van der Pal, Evert van der Vliet, Auke F. van der Vliet en Anne Bouma.” Hoewel ze er zelf nooit hebben gewoond, koopt Jelke in 1881 voor ƒ3100,- een huis in Gorredijk. Kinderen van Jelke en Jantje zijn: Wiebe (1880), Sytske (1882), Bauke (1884), Jogchum (1890), Oene (1892), Grietje (1894, anders dan de anderen die in Terwispel zijn geboren, is Grietje in Tjalleberd geboren). Opvallend is dat Jelke en Jantje eind 19e eeuw in Haarlem hebben gewoond. Dat blijkt uit een notariele akte uit 1890 en een uit 1900, maar ook uit de akte van overlijden van de 17-jarige dochter Sietske. Uit onderzoek van de 'huidige' Jelke van der Pal blijkt dat de toenmalige Jelke in oktober 1890 aan de Tulpenstraat 4 in Haarlem is gaan wonen. Het zou kunnen gaan om een officiële residentie in Haarlem, om daar een brandstofhandel te kunnen beginnen. Het lijkt er namelijk op dat Jelke en zijn gezin gewoon bleven varen en in 1892 werd zoon Oene in Terwispel geboren. In 1894 verkocht Jelke het pand en schreef de familie zich weer in in Opsterland. Jelke is naast landbouwer ook handelaar in schepen en vastgoed, stukken land en huizen die hij verhuurt. hij is dan ook regelmatig in de boeken terug te vinden als schuldeiser als de huur niet wordt opgebracht. Soms echter lopen de zaken voor Jelke ook niet zoals verwacht. Zo staat hij in 1903 zelf genoteerd als schuldenaar, voor maar liefst het enorme bedrag van ƒ5000,-! Andersom zijn de bedragen die hij van anderen eist soms ook niet kinderachtig: ƒ3000,- van schipper Van der Werk uit Wanswerd.
Uit het notarieel archief van Tresoar blijkt dat Jelke van der Pal in 1904 schipper te Terwispel was. Drie jaar later blijkt hij nog wel weiland bij Terwispel te bezitten en te verhuren, maar zelf woont hij in Idskenhuizen. In 1907 woont hij in Luxwoude. Hij verhuurt dan weiland bij Lippenhuizen dat gezamenlijk bezit is van hem en Jan Jans Harkes te Gorredijk. Volgens datzelfde archief is hij 11 juni 1907 nog schipper te Terwispel en op 27 juni landbouwer te Oosterzee. Jelke was dus zowel boer als schipper. Misschien gaf die combinatie meer zekerheid van inkomen. In oktober 1907 verkoopt hij zijn ijzeren tjalkschip. R. van der Meer-Snijder schrijft dat Jelke en Jantje in het begin van de twintigste eeuw naar Echtenerpolder verhuisden, waar ze een boerderij aan de Otterweg kochten. Er volgen een aantal jaren waarin Jelke flink aan het handelen is. Er worden hypotheken afgesloten, percelen land gekocht en verkocht, met name bij Oosterzee. Ook koopt en verkoopt Jelke huizen in Lemmer en Langweer. In januari 1909 verkoopt hij hooi- en rietland aan Auke Jans de Vries [26] die zes jaar later de schoonvader van zijn zoon Jochum [12] zou worden. In 1912 lijkt het minder goed te gaan: er wordt meer ver- dan gekocht. Opmerkelijk is dat Jelke in augustus van dat jaar nog een ijzeren tjalkschip De Goede Verwachting verkoopt. Het schip gaat voor ƒ4175 naar schipper Louis de Haan uit Medemblik. Toen het boeren slecht bleek te gaan, werd de boerderij op 30 december 1912, verkocht aan Harm Willems Akkerman (zie hierboven uit Leven en werken in het Bantega van Vroeger). Volgens het notarieel archief van Tresoar kostte de aankoop van deze boerenplaats met percelen land Akkerman het flinke bedrag van ƒ12.000. Toch liet Jelke weer een nieuwe boerderij bouwen, ook weer aan de Otterweg. Dit deed hij waarschijnlijk van een nieuwe hypotheek van ƒ11.000, die hij in mei 1913 afsloot bij Ale Gerben uit Den Haag. Nog diezelfde dag koopt hij – met een tweede hypotheek? – vastigheden in Oosterzee voor ƒ4.000. Blijkbaar was het niet iemand die bij de pakken neer ging zitten. Jelke overleed in 1918 op 62-jarige leeftijd aan de Spaanse Griep. Op 27 februari 1919 zijn de zonen Jochum en Oene bij de notaris in Langweer geweest, waarschijnlijk werd daar de verkoop van de boerderij van Jelke vastgelegd. Na de verkoop van de boerderij door zoon Jochum, liet Jantje een nieuw huisje bouwen naast de boerderij, waar zij met zoon Oene ging wonen. In 1925 krijgt Jantje nog een hypotheek verstrekt door Gosse Hoekstra in Joure. Jantje overleed in Oosterzee op 5 februari 1933. << Wiebe van der Pal Jelke van der Pal Jogchum van der Pal >>
|
Terwispel
|
Woonplaatsen |
| ||||
