It applaus wie oerweldigjend. Al stie ik sels net op it poadium, ik naam it as skriuwer fan it stik likegoed oan. In jier lyn wie ik allinnich noch in begjinnend berneboekeskriuwer. No hie ’k ek in iepenloftspul op myn namme stean en minske, wat in sukses wie it. ‘Cowboy Billy Boem’, hjitte it. It gie oer in Fryske boer dy’t nei Texas yn Amearika emigrearret en dêr yn syn blauwe baitsjebokse tusken de cowboys wennet. Hy wurket op syn pleats mei molkfee en hellet alle freedtejûnen in gleske molke yn de kroech yn it doarp. It sil in nuver ferhaal lykje mar it wie foar elkenien fan it doarp en de wide omkriten werkenber. Net yn ’t minste plak om’t de haadrol spile waard troch Bernard sels. In akteur mei in strafblêd. Hy stie op it poadium en naam it applaus yn ûntfangst en ik koe sjen, hy hie de triennen yn de eagen stean.  

Bernard wie in ienfâldige jonge. Net efterlik, mar ienfâldich. Hy hie in grutte pleats mei melkfee. Oars as oaren woe er der nea fan witte ek simmerdeis de kij op stâl te hâlden. De bedriuwsekonomyske redenen om soks wol te dwaan, begriep er wol en it wie ek gjin idealisme fan Bernard om de kij yn ’e greide te hâlden. Hy wie gek fan cowboys en helle mar wittegraach alle dagen op it hynder de bisten út ’e greide en brocht se nei it melken likegraach op it hynder wer werom. 

Fansels fûnen wy Bernard wol wat nuver, want hy rûn alle dagen yn syn cowboy-klean, ek as er nei it doarp kaam. Spikerbroek en learzens, in himd mei in learen fest sûnder mouwen en fansels syn Stetson, de grutte cowboy-hoed op ’e kop. Elkenien op it doarp akseptearre cowboy Bernard, ek om’t er der sels wol maklik oer prate koe, as wy der nei fregen yn de kroech.

‘Jim meie der fan alles fan fine, ik haw hjir gewoan aardichheid oan. Ik fiel my noflik yn dizze klean. Elke gek syn gebrek, net? Sille wy der noch ien op drinke? Oene: dit rûntsje is foar my’, rôp er dan nei de kastlein en ja, ien dy’t dyn bier betellet, dy doocht wol, hokfoar klean oft er ek oan hat, is ’t net?

Meinema fan de plysje hie Bernhard wolris oansprutsen op de revolvers dy’t er yn holsters oan syn broeksriem hingjen hie. Bernard hie Meinema sjen litten dat it boartersguod wie. Meinema hie útlein dat it ferbean wie, ek as it boartersguod wie, om’t in oar dat net direkt sjen kin en him bedrige fiele kin. Meinema hie wolris ferteld dat Bernard de triennen yn ’e eagen stean hie, doe’t er dat boadskip krige. Om’t Bernard hast net fan ’t hiem ôf kaam hie Meinema it mar troch de fingers sjoen. Op it doarp hie yn al dy jierren noch nea ien him bedrige field, want elkenien wist dat Bernard gjin mich kwea die. Bernard wie in ienfâldige jonge. Hy wurke hurd, alle dagen wer, dêr op syn pleats en kaam allinnich freedtejûns op it hynder nei it doarp om yn de kroech in pilske of wat sterkers te heljen. Op dat lytse stikje fan de ‘ranch’ nei de ‘saloon’, hie Bernard yn seis jier lokkigernôch noait in oare plysje troffen dy’t in probleem fan syn revolvers meitsje kinnen hie.

Dy freedtejûn, no in jier lyn siet Bernard oan de bar, syn Stetson oan de kapstôk. It wie rêstich yn de saak. Guon fan de fêste klanten wiene nei it iepenloftspul. Neist Oene, Bernard en iksels wiene der trije manlju út ’e stêd, dy’t sa betiid op ’e jûn al krekt wat te folle hân hiene. Ik hie wol troch dat se sa no en dan nei Bernard seagen en dan mei-inoar sieten te laitsjen. Ik wie der net gerêst op dat se him gewurde litte soene, want it wie fan dat stedske folk dat himsels fantastysk en grappich fynt.

Yndied, it duorre mar even en doe kamen de opmerkings fan ‘cowboy Billy Boem’ en ‘Buffalo Bill’ sa lûd dat Bernard it wol hearre moast. Dêrnei songen se fan ‘Stand by your man’ en ûnderwilens laken se hieltiid hurder. Oene sei noch foarsichtich tsjin Bernard dat er har mar negearje moast, mar it wie al te let. Ien fan de trije rûn nei de kapstôk, pakte de cowboy-hoed fan Bernard en sette dy by himsels op ’e holle. Hy dûnse troch de saak, ta grut fermaak fan syn maten. Oene rôp him ta de oarder, mar dat like him allinnich mar oan te fiterjen. De man stie no efter Bernard en begûn him te provosearjen. Hy raasde Bernard alderhanne skelwurden yn ’e earen, mar Bernard bleau ûnferweechlik oan de bar sitten en stoareage foar him út.

Ik woe der net langer bûten bliuwe en sei tsjin de man dat it no klear wie en dat er de hoed wer ophingje moast. In ienfâldich berneboekeskriuwer kin lykwols gjin partij biede oan in stedske aso en ear’t ik it troch hie, hie ik in klap fan in fûst tsjin de holle. Ik foel fan ’e barkruk op ’e grûn en wie even fan de kaart. Ik seach hoe’t de man de Stetson fan Bernard op ’e grûn smiet en der mei de fuotten op stampte. Bernard siet noch hieltiid rêstich op syn barkruk. Hy seach nei my en knypeage.

Bernard draaide him om en pakte ien fan syn revolvers út ’e holster en rjochte op de fuotten fan de man dy’t syn hoed fernielde. De knal wie hurd, fansels. Myn earen sûzen derfan, mar in knal hie ’k noch wol ferwachte. As bern hie ik sels ek noch wolris in klapperkespistoal hân. Wêr’t ik kjel fan waard, wie it opspatten fan splinters fan de houten flier op it plak dêr’t de kûgel, in echte kûgel, ynsloech!

Nei dy hurde knal wie it mûsstil yn de saak. De trije manlju, Oene fan efter de bar en ik fan de grûn ôf, wy seagen allegear fernuvere en mei grutte eagen fan it gat yn ’e flier nei Bernard, mei syn ‘smoking gun’ noch yn de hân. Behindich pakte Bernard syn twadde revolver en yn de stilte klonken doe de no legendaryske wurden: ‘En no dûnsje, do.’

Wer sa’n hurde knal. De kûgel sloech yn flak foar de fuotten fan de man dy’t Bernard sa narre hie en hy makke in sprong yn ’e loft. Mei grutte eagen seach er nei Bernard en skreaude ‘ben je gek ge…

Knal en in sprong. Knal, sprong, knal, sprong, knal, knal, sprong. De man raasde en skelde en lake net mear, hy gûlde as in bern, wylst er foar de kûgels fuort sprong dy’t alle kearen ticht by him yn ’e grûn sloegen. Syn maten stroffelen oer tafels, stuollen en inoar hinne wylst se besochten bûten it berik fan de kûgels te bliuwen. Alve kear. Alve knallen, alve kûgels en alve sprongen, doe wie it wer stil.

Ik haw letter wolris tocht dat it krekt wie of hie Bernard syn wurden al lang lyn optocht, sa behearske kamen se syn mûle út: ‘Ik haw noch ien kûgel. Dy komt net tusken de fuotten, mar tusken de eagen fan de lêste dy’t bûten is!

Bernard rûn efter de trije oan nei bûten ta om der wis fan te wêzen dat se syn hynder net wat oandwaan soene, mar binnen koene wy oan de piipjende bannen fan in auto hearre dat de manlju neat oars yn gedachten hiene as sa hurd mooglik fuort te wêzen.
‘Godferdomme, Bernard, dat binne echte revolvers?!’, rôp ik doe’t Bernard wer binnen kaam.
Bernard glimke: ‘Jawis. Colt forty-five.’

It duorre fansels net lang of Meinema kaam binnen, mei in stik as fiif oare plysjes. Twa derfan hiene in pistoal yn ’e hân, mar Meinema sels makke him net drok en pakte de barkruk neist Bernard.
Even sieten se swijend neist inoar. Doe sei Bernard: ‘Witst wat it is, Meinema. Foar my hearde it der by. Hie ’k dy dat útlein, hiest it my ferbean. Al dy jierren haw ik bewiisd der ferantwurdlik mei omgean te kinnen. Hjoed bin ik sa narre dat ik sketten haw. Op in flier, Meinema, it iennichste slachtoffer is de houtene flier fan Oene. My giet it om it gefoel in echte cowboy te wêzen, mei kij, mei in hoed, mei in ranch, in saloon en mei revolvers. Echte revolvers. Ik haw safolle berikt yn myn stribjen cowboy te wêzen.’
‘Nammerste stommer datst sketten hast. No bist dy revolvers foar altyd kwyt, ik moat se no gelyk opfoarderje, Bernard.’

No hie ’k wol sjoen dat Bernard de revolvers wer werom yn de holsters dien hie, mar as in echte revolverheld hie er no yn in wip de revolver mei de lêste kûgel yn ’e hân krigen en sette de loop tsjin syn holle.

Oene, Meinema en de oare plysjes dûkten efterút. Bernard hie in grutte glimk om ’e mûle, mar ek de triennen yn ’e eagen: ‘Ik haw der net allinnich nei sjoen, ik haw der net allinnich mei rûn, ik haw se ek brûkt as in echte cowboy fan it Wylde Westen. Ik haw in man dûnsje litten op myn revolvers. Wat hie ’k der oars mei dwaan moatten? It is klear, as ik sa net libje kin, wol ’k net libje.’

Net earder as dat er dizze ferklearring jûn hie, krige er troch dat ik as iennichste net in stap tebek dien hie, mar noch hieltiid neist him stie. Gefaarlik ticht neist him stie.
‘Jonge, stap even fansiden’, frege er, mar ik bleau stean. 

‘Ik haw in oar idee, Bernard. Wolst der even nei harkje?’


Publisearre yn Ensafh nr.2, juny 2014