Boing!

Nieuwslezer: Goedenavond, dames en heren, welkom bij het Achtuur Nieuws. In Montfoort is veel schade ontstaan bij een plofkraak. Onze verslaggever is in Montfoort. Ja, wat kun jij ons vertellen?

Verslaggever: Ja, ik sta hier op de plek van de plofkraak in Montfoort. En als ik zo om mij heen kijk, zie ik dat de plofkraak enorm veel schade heeft aangebracht. Bij mij staat de woordvoerder van de politie, mevrouw, wat kunt u ons vertellen?

Politiewoordvoerder: Ja, zoals u kunt zien heeft er dus vannacht een plofkraak plaatsgevonden, hier ter plaatse in Montfoort. De schade aan de belendende panden is enorm.

VG: Ja, je hoort het, grote schade na de plofkraak hier in Montfoort.

NL: Ja zeg, zo'n plofkraak met grote schade in Montfoort, komt dat vaker voor?

VG: Ja, dat is een goede vraag en die heb ik voorgelegd aan de hoogleraar plofkraken van de Universiteit van Workum, en dit is wat hij zei.

Professor: Ja, plofkraken zien we natuurlijk wel vaker, maar de schade in Montfoort is wel enorm.

VG: Ja, je hoort het, de professor bevestigt dat de schade van de plofkraak hier in Montfoort enorm is.

NL: Ja, maar de mensen in Montfoort, zijn die ook geschrokken?

VG: Ja, uiteraard heb ik de mensen hier in Montfoort gevraagd wat ze vinden van de plofkraak die zoveel schade heeft aangericht.

Voxpop 1: Ja verschrikkelijk toch!? Die plofkraak. Hier in Montfoort. En wat een schade!

Voxpop 2: Ja, ik moet wel zeggen, ik ben wel geschrokken van de enorme schade na de plofkraak hier in Montfoort.

VG: Ja, je hoort het, geschokte reacties hier in Montfoort op de enorme schade na de plofkraak.
​
NL: Dank je wel. En tot zover onze berichtgeving over de enorme schade na de plofkraak in Montfoort.

Wat in geëamel. Ik wit net hoe’t it mei kollega-Friezen giet, mar ik fiel my yn alle gefallen perfoarst net in suderling. Ik fiel my wol in noarderling yn ieren en sinnen. Dat hâlden en dragen dat sa bepaald is troch it kâlde klimaat. Woest en noest. Calvinistysk. Oerdeis hurd wurkje en jûns de kachel opstookje en mei de minsken dêr’st fan hâldst genietsje fan lytse dinkjes: in kop waarme sûkelarje, wollen sokken en in goed boek. Dêrom fiel ik mei ek mear ferbûn mei Denen (hygge), Sweden (lagom), Grinzers en Drinten as mei Belgen, Italianen, Limburgers en Brabanders. Ik bin foarme troch it noardlike plak dêr’t ik berne bin.

En ja, dêr bin ik fiel ik my yn thús of - zo u wilt - ik bin der grutsk op.

No sil it allegear net sad djip gean foar de betinkers fan de sjauvinistysk-nasjonalistyske twitterkeatlingberjochte-aksje. Dat snap ik ek wol en de minsken dy't hashtaggrutskopfryslan binne, litte dat benammen sjen mei fotootsjes fan it moaie Fryske lânskip. Unskuldich en hashtagleaf, mar dan sjoch ik dat ien fan de earsten dy’t útnûge wurdt foar de keatlingaksje Jenny Douwes is en dan fleant it my oan…

De fraach fleant mei oan oft ik eins noch wol ‘grutsk’ bin op Fryslân. Om’t ik my ôffreegje wat Fryslân eins is, anno 2021? Om’t ik hielendal net sa wiis bin mei it konservative, folkloristyske, truttich-tradysjonele en sjauvinistyske Fryslân dat Zwarte Piet (in Amsterdamske útfining!) swart hâlde wol. Dat in stek om de provinsje hawwe wol om de wolf bûten te hâlden. Dat har tsjin de Rânestêd ôfset mei -gotbetert – karbidsjitterij. Dat in hoanne yn in koer yn in flaggemêst hinget en dat net bistemishanneling, mar tradysje neamt.

Bin ik eins noch wol in echte Fries?

De saken dêr’t ik waarm fan wurd, binne ommers hiele oare saken. Sa bin ik wiis mei it feit dat myn wein op saneamde blauwe diesel rydt. Blauwe diesel is in brânstof dy’t makke is fan plantaardich materiaal en it is sels skjinner as elektrysk ride. Ik kaam op it spoar fan blauwe diesel nei de Elfwegentocht fan 2018. Fryslân rint foarop wat it tal tankstasjons oanbelanget dêr’st blauwe diesel tanke kinst. Dat, grutsk op de Elfwegentocht!

Ik bin wiis mei de Fryske organisaasje Tûmba, dat al desennia lang fjochtet tsjin diskriminaasje. Diskriminaasje fansels op it mêd fan swart/wyt en de LHBTI-mienskip, mar ek opkomt foar de rjochten fan froulju, Frysktaligen en alderein en folle net genôch. Sa besjoen wie it in kwestje fan tiid ear’t der in flagge komme soe dy’t alle minskerjochten fertsjintwurdiget. De minskerjiochteflagge dy’t Tûmba betocht hat wurdt yntusken yn it hiele lân brûkt. Dat, grutsk op Tûmba!

No haw ik tafallich in treflike muzyksmaak en bin dêrom tige wiis mei it festival Welcome to the Village dêr’t ik trije fan myn favorite bands sjoen haw (Balthazar, dEUS en Franz Ferdinand) dy’t oars perfoarst net yn Fryslân spile hienen. It festival hat de prestisjeuze EFFE Award krigen foar de  programmearring, de lokale en regionale kultuergearwurking, it duorsemensstribjen en de wize dêr’t men sjocht nei de mienskip fan de takomst. Dat, ik bin net de iennichste dy’t grutsk is op Wttv!

Wiis fansels ek mei de Fryske taal en de minsken dy’t har brûke. De ferhalefertellers as Willem Schoorstra en Sjoerd Bottema, Frysktalige tûzenpoat Anne Popkema, dichters as Geart Tigchelaar en Arjan Hut, de earste Frysktalige supermerk yn Eastermar, it provinsjale Taalskipperstiim, Ljouwert Literatuurstêd en Frysktalige bestjoerders as komissaris Brok, boargemaster Kramer en wethâlder Dijkstra.

En sa is der wol mear om wiis mei of sels grutsk op te wêzen: gjin avondklokrellen yn Fryslân, see-earnenesten, twa Dark Sky parken, de Buurvrouw & Buurvrouwbus yn Ljouwert, de frijwilligers op it strân om de smoargens fan MSc Zoe op te romjen,

It sil in inkelde lêzer opfalle dat ik it Fryske lânskip net neam, wylst alle dielnimmers oan de twitterkeatlingberjochte-aksje dat wol diene. It kloppet, grutsk wêze op in lânskip fyn ik eins wat nuver. Mar dêr oer letter mear. 

​Naast het Herenakkoord was er bijvoorbeeld die kwestie van de column in het blad van de Noordelijke Hogeschool die door het College van Bestuur als ‘smakeloos’ werd bestempeld en geschrapt werd. De reuring over deze censuur in de Bouhof was groot. Er werd achterhaald wie de anonieme schrijver van de column was, we kregen de column in handen die werd gekopieerd en door de hele Bouhof op tientallen plekken werd opgehangen.

In november 1990 waren er weer protestacties tegen bezuinigingen op het onderwijs. Ik had het op me genomen een forumdiscussie te organiseren met politici. Het werd mijn eerste ervaring met ‘de politiek’. Kamerleden waren echter stuk voor stuk te beroerd om helemaal naar Leeuwarden te komen. Bestuursniveautje lager en de Statenleden hielden deelname allemaal af met het verhaal dat dit geen zaak van de provincie, maar van het Rijk was.
 
Waar ze natuurlijk gelijk in hadden.
 
Uiteindelijk bleef er weinig anders over dan te hopen dat gemeenteraadsleden niet te beroerd voor een discussie over landelijk onderwijsbeleid zouden zijn. Om de druk wat op te voeren sprak ik de raadsleden aan op het feit dat zij het standpunt van hun partij toch wel zouden kunnen verdedigen, of niet soms?
Het lukte me – godzijdank – om Hans Biemans (CDA), Jan van Olffen (PvdA) en Puck van Ulzen (VVD) te strikken. Alle drie waren ze niet enthousiast, want ‘landelijk beleid, geen gemeenteraadswerk’, maar ze stemden wel in. Puck deed dat met de onvergetelijke woorden ‘ik heb nergens verstand van, maar overal een mening over’.
 
Daar heb ik mijn levensmotto maar van gemaakt…
 
Achteraf denk ik dat we dat niet raar deden: We zorgden voor een goede taakverdeling met een bestuur en verschillende werkgroepen. Verder schreven E. en ik een visiestuk. Het hebben van een visie is vandaag de dag niet meer politiek correct, maar ik ben toch al te vaak in stuurloze organisaties verzeild geraakt, waar niemand wist waarom we deden wat we deden, met welk doel en welke middelen.
 
Dat was eind 1990 ook het geval en dat leverde mooie volzinnen in ons discussiestuk op als:
‘Als onze visie is dat de Wet op de Studiefinanciering niet deugt, dan zal ons beleid erop gericht moeten zijn dit onomstotelijk aan te tonen’.
‘Op die manier leveren we een meer positieve bijdrage als vakbond in tegenstelling tot de negatieve vorm van actievoeren’.

Dat laatste deden we met name ook doordat bestuurslid S. zich verkiesbaar stelde voor de Centrale Medezeggenschapsraad en ik lid werd van de Faculteitsmedezeggenschapsraad. Met deze volgende ervaring met politiek werk op zak, zouden S. en ik elkaar later nog tegenkomen in de fractie van Pal/GroenLinks in de gemeenteraad van Leeuwarden.

Het grootste wapenfeit was echter de demonstratie van 24 februari 1991 waar we met een kleine afvaardiging van slechts vier Friese studentenbondsbonzen naar toe gingen. Het doel van de demonstratie ben ik al lang vergeten, maar het leverde ons de grootste publiciteit ooit op, want een kwartet studenten, met een bord met een schattig Fries woordje erop, dat betekende een foto in de Leeuwarder Courant en – met ongepaste trots – in de grootste krant van Nederland: